"Dù y học có nhiều tiến bộ trong điều trị, thuốc kháng sinh, tỷ lệ tử vong khi nhiễm não mô cầu xâm lấn vẫn còn rất cao", Ths.BS Nguyễn Ngọc Anh Tuấn, Giám đốc Trung tâm xét nghiệm dịch vụ y sinh học lâm sàng và dịch vụ khoa học kỹ thuật, Viện Pasteur TP HCM, nói tại Hội nghị khoa học thường niên Tập đoàn Y tế Phương Châu, cuối tuần qua.

Cụ thể, 50% bệnh nhân nhiễm não mô cầu xâm lấn tử vong nếu không được điều trị. 8-15% bệnh nhân tử vong dù được chẩn đoán sớm và điều trị đầy đủ. Một trong 5 bệnh nhân sống sót có di chứng kéo dài vĩnh viễn như tổn thương não, mất thính lực, hoại tử chi phải cắt cụt, sống trong cảnh tàn phế suốt đời.

Theo bác sĩ Tuấn, điều nguy hiểm là não mô cầu diễn tiến rất là nhanh trong vòng 24 giờ. Triệu chứng khởi đầu thường khá mơ hồ, giống cảm cúm nên dễ gây chủ quan, dễ bị chẩn đoán nhầm. Sau đó, các triệu chứng diễn tiến ồ ạt, bệnh nhân nhanh chóng rơi vào nguy kịch.

Các triệu chứng diễn tiến thường gặp của não mô cầu xâm lấn trong 24 giờ. Ảnh: Bác sĩ cung cấp

"Các triệu chứng, thời gian khởi phát, có thể thay đổi giữa các nhóm tuổi và bệnh nhân", bác sĩ nói.

Tại Việt Nam, những năm qua bệnh lưu hành rải rác, đa số xuất hiện những trường hợp đơn lẻ. 8/20 tỉnh thành phía Nam ghi nhận 12 ca bệnh não mô cầu trong 4 tháng đầu năm nay, tăng 9 ca so với cùng kỳ năm ngoái. Các chuyên gia dự báo thời gian tới có thể tiếp tục ghi nhận thêm các ca bệnh mới nếu không sớm triển khai các biện pháp kiểm soát dịch từ sớm, từ xa.

Vi khuẩn Neisseria meningitidis gây bệnh não mô cầu thường trú ở vùng hầu họng, điều kiện thuận lợi sẽ xâm lấn vào bên trong, gây hai bệnh cảnh nguy hiểm chính là nhiễm khuẩn huyết (chiếm 35-40% ca bệnh) và viêm màng não (chiếm 50% ca bệnh). Não mô cầu xâm lấn có thể xuất hiện ở mọi độ tuổi, nguy cơ cao nhất là trẻ dưới 4 tuổi và thanh thiếu niên 15 đến 24 tuổi.

Khuẩn này lây truyền chủ yếu qua dịch tiết, giọt bắn đường hô hấp, tiếp xúc thân mật gần gũi. Bệnh thường xảy ra tại các tập thể đông đúc như nhà trẻ, trường học, xí nghiệp, nhà trọ công nhân, ký túc xá, trại lính, nhất là các tập thể mới được thành lập, chật chội. Mới đây, một quân nhân 23 tuổi ở phía Bắc tử vong do sốc nhiễm khuẩn não mô cầu thể tối cấp. Năm ngoái, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TP HCM ghi nhận người phụ nữ 52 tuổi nhiễm não mô cầu tử vong do phát hiện và đưa đi cấp cứu muộn.

6 nhóm huyết thanh phổ biến và nguy hiểm nhất của vi khuẩn não mô cầu là A, B, C, X, Y, W. Trong đó, một số nghiên cứu cho thấy khuẩn nhóm B chiếm chủ yếu ở các ca mắc não mô cầu xâm lấn tại Việt Nam.

Bệnh lây qua giọt bắn nên cần thực hiện các biện pháp phòng bệnh như giữ vệ sinh nơi ở, giữ thông thoáng nơi ở, nơi làm việc. Giữ vệ sinh cá nhân bằng cách rửa tay thường xuyên bằng nước và xà phòng, không khạc nhổ nơi công cộng, che kín mũi miệng khi ho, hắt hơi. Đeo khẩu trang khi mắc bệnh hoặc tiếp xúc gần với người mắc bệnh, khi đến nơi đông người đặc biệt là đến bệnh viện.

Hiện nay có nhiều loại vaccine ngừa vi khuẩn não mô cầu với các nhóm huyết thanh khác nhau, có thể tiêm để phòng bệnh. Nếu tiếp xúc gần với người bệnh não mô cầu, cần thông báo với nhân viên y tế địa phương để được uống kháng sinh dự phòng. Khi có biểu hiện sốt cao, đau đầu, buồn nôn và nôn, cổ cứng, cần đến ngay cơ sở y tế để được khám và điều trị kịp thời.

Lê Phương