Trả lời câu hỏi tại sao không để lại tài sản cho con trai, vị tỷ phú nói "nếu con trai giỏi hơn tôi, để tiền lại làm gì? Nếu nó kém hơn tôi, để tiền lại chỉ hại nó".

Từ hai bàn tay trắng đến đế chế tỷ đô

Sinh ra ở tỉnh Hồ Nam, Trung Quốc trong một gia đình thương nhân nhỏ, cuộc đời Dư Bành Niên (tên thật là Bành Lập San) sớm nếm trải gian truân. Sau khi lập nghiệp thất bại ở Thượng Hải và ngồi tù vì một bản án oan, năm 1958, ông sang Hong Kong với hai bàn tay trắng và bắt đầu lại cuộc đời.

Ông phải làm những công việc nặng nhọc nhất như công nhân xây dựng, khuân vác và ngủ ngoài đường. Nhưng chính trong nghịch cảnh, tư duy vươn lên của ông đã được mài giũa. Triết lý làm việc của ông rất đơn giản nhưng mạnh mẽ: "Kể cả khi cọ toilet, tôi vẫn cố gắng là người cọ sạch nhất".

Thái độ nghiêm túc trong một công việc tầm thường đã giúp ông được một ông chủ kinh doanh bất động sản để ý và trao cơ hội. Ông kiếm được một số tiền không nhỏ nhưng sau đó lại mất trắng trong cuộc khủng hoảng chứng khoán năm 1967. Không nản chí, ông quay lại với lĩnh vực bất động sản.

Tư duy kinh doanh sắc sảo của ông được thể hiện qua thương vụ kinh điển mua lại dinh thự của Lý Tiểu Long. Khi ngôi sao võ thuật đột ngột qua đời, ngôi nhà bị cho là "xui xẻo". Sau khi sửa sang rồi cho thuê, ông đã thu về lợi nhuận khổng lồ.

Năm 2008, ông bán dinh thự này cùng vài bất động sản khác, thu về 200 triệu HKD và quyên góp toàn bộ cho nạn nhân trận động đất ở Vấn Xuyên.

Tỷ phú Dư Bành Niên. Ảnh: VCG

Giản dị đến khắc khổ, hào phóng đến tận cùng

Trở thành tỷ phú, ông Dư vẫn giữ một lối sống khiến nhiều người kinh ngạc. Các nhân viên tại khách sạn Bành Niên (Pengnian Hotel) đã quen với hình ảnh ông chủ ăn cơm với một đĩa rau, một đĩa trứng chiên tại nhà ăn của nhân viên.

Sự giản dị đó tương phản hoàn toàn với sự hào phóng của ông trong hoạt động thiện nguyện. Ông có thể chi hàng triệu USD mua xe y tế lưu động tặng cho xã hội nhưng lại tiết kiệm trong chi tiêu cá nhân.

Sự tận tụy với công việc của ông cũng là điều khiến mọi người nể phục. Ngay cả khi ngoài 80 tuổi, ông vẫn giữ thói quen đi tuần tra khắp các tầng của khách sạn vào lúc nửa đêm.

"Ông ấy nói đã chạm tay vào từng viên gạch của khách sạn. Có lần chúng tôi thấy ông ngủ gật ngay trên ghế trong lúc đang cắt tóc vì quá mệt", một nhân viên cũ kể.

Tâm nguyện cả đời: Cho đi là tất cả

Cha của Dư Bành Niên là một thương nhân thật thà, được hàng xóm quý mến. Khi ông còn nhỏ, một trận lụt lớn đã cuốn trôi nhà cửa. Chính những người hàng xóm đã chung tay giúp gia đình ông vượt qua thiên tai.

Lời dặn của cha "Sau này nếu làm nên nghiệp lớn, đừng bao giờ quên ơn của bà con làng xóm", đã khiến nhà tài phiệt dành nửa sau cuộc đời để đền đáp xã hội.

Di sản lớn nhất của ông là chương trình "Hành động Ánh sáng", phẫu thuật mắt miễn phí cho bệnh nhân nghèo bị đục thủy tinh thể. Bắt nguồn từ trải nghiệm của chính bản thân, ông thấu hiểu niềm hạnh phúc khi tìm lại được ánh sáng. Chương trình đã chữa trị cho gần 400.000 bệnh nhân ở nhiều quốc gia, mang lại cho ông biệt danh "Sứ giả Ánh sáng".

Tâm huyết của ông còn đặt vào Tòa nhà Bành Niên, khách sạn 5 sao ở Thâm Quyến. Ông ví nó như một "con gà mái", tuyên bố toàn bộ lợi nhuận nó đẻ ra sẽ vĩnh viễn được dùng cho xã hội.

Năm 2010, tại bữa tiệc do Bill Gates và Warren Buffett tổ chức, Dư Bành Niên công khai tuyên bố sẽ hiến tặng toàn bộ tài sản, trở thành "người hiến tặng trọn đời" (naked donor) đầu tiên được công nhận rộng rãi tại Trung Quốc.

Lý do của ông rất rõ ràng: "Của cải lấy từ xã hội thì nên dùng lại cho xã hội. Nếu con cháu có tài, chúng không cần tiền của tôi vẫn tự làm ra được. Nếu chúng bất tài, tôi để lại tiền chỉ hại chúng".

Dư Bành Niên dành nửa sau cuộc đời làm từ thiện, quyên góp toàn bộ tài sản cho xã hội thay vì cho con cháu thừa kế. Ảnh: VCG

Nền tảng cho sự nghiệp trăm năm

Để đảm bảo di nguyện được thực thi vĩnh viễn, ông đã ký hợp đồng ủy thác tài sản với ngân hàng, đồng thời thành lập một Ủy ban quản lý quỹ gồm những nhân vật uy tín. Đặc biệt, con trai ông là một thành viên trong ủy ban, có quyền giám sát, nhưng không được thừa kế hay chuyển nhượng.

Dù sau khi ông qua đời đã xảy ra tranh chấp ngắn trong gia đình về quyền quản lý di sản, cuối cùng các con cháu đều đi đến quyết định tôn trọng di nguyện của cha. Một vị thẩm phán đã nhận xét: "Vụ thừa kế của ông Dư Bành Niên cho thấy một khía cạnh tốt đẹp của nhân tính".

Trong những ngày cuối đời, ông vẫn dặn dò cháu trai Bành Chí Binh: "Làm từ thiện là việc có ích cho xã hội và cho cả tinh thần của gia đình. Phải tiếp tục làm việc này lâu dài, vĩnh viễn". Đó chính là di sản quý giá nhất mà ông để lại.

Minh Phương (Theo Hong Kong Business Daily, Sohu, KH01)