Tekafa Piliota, 13 tuổi, sống tại thủ đô Funafuti, ngồi trong lớp học nhỏ ven biển và mơ về việc trở thành bác sĩ. Nhưng quê hương em, quốc đảo Tuvalu nằm giữa Australia và Hawaii, không có trường đại học và cũng sắp biến mất bởi mực nước biển dâng cao.

Một phần dự án thích ứng bờ biển tại Funafuti, Tuvalu. Ảnh: Dự án thích ứng bờ biển Tuvalu

Tekafa là một trong 800 học sinh trường Nauti tại thủ đô Tuvalu, mong chờ tấm vé sang Australia. Ngày 16/6, Australia đã mở đợt đăng ký đầu tiên, cho phép công dân Tuvalu nộp đơn xin chuyển đến nước này.

Penny Wong, ngoại trưởng Australia, nói chương trình này mang lại cho người Tuvalu cơ hội sống, học tập và làm việc tại Australia khi tác động của biến đổi khí hậu ngày một trở nên tồi tệ hơn.

Khác với các chương trình lao động có thời hạn, những người Tuvalu sẽ được cấp thường trú nhân (thẻ xanh) trước khi lên máy bay. Họ được tiếp cận với dịch vụ y tế, giáo dục và các dịch vụ khác như một công dân Australia ngay khi đặt chân đến vùng đất mới. Chương trình di cư này không bị giới hạn về độ tuổi hoặc các điều kiện khác và được tự do đi lại giữa hai nước.

Đây được coi như một loại "visa khí hậu" đầu tiên trên thế giới, một phần của Hiệp ước Liên minh Falepili được hai nước ký kết năm 2023. Ở giai đoạn đầu, Australia sẽ nhận 280 công dân Tuvalu mỗi năm.

Feleti Teo, Thủ tướng Tuvalu, nói thỏa thuận trên là "chưa từng có và mang tính bước ngoặt". Ông cũng thêm rằng rất nhiều người mang hy vọng với tương lai di cư.

Tuvalu là một trong những quốc gia nhỏ nhất thế giới, diện tích đất liền khoảng 26 km2, quy mô dân số 11.000 người. 60% dân số sống tại thủ đô Funafuti, gồm hơn 30 đảo nhỏ, cao hơn mực nước biển chưa đầy một mét khi thủy triều dâng. Theo dự báo, 95% diện tích quốc đảo này bị ngập vào cuối thế kỷ.

Dự án cải tạo đất ở Funafuti, Tuvalu. Ảnh: Dự án thích ứng bờ biển Tuvalu

Nhưng việc di cư của người trẻ tại một quốc gia dân số quá ít cũng dấy lên lo ngại về tình trạng chảy máu chất xám, đồng thời tạo khoảng cách lao động và mai một văn hóa.

"Những cá nhân này thường giữ vai trò quan trọng trong nhà thờ, làng mạc và gia đình của họ. Sự vắng mặt này sẽ tạo ra khoảng cách trong lao động và truyền bá kiến thức văn hóa", FotuoSamoa Tiatia, nhà nghiên cứu về di cư lao động khu vực Thái Bình Dương nói.

Thủ tướng Tuvalu phản đối lo ngại trên, nhấn mạnh thỏa thuận di chuyển tự do giữa hai quốc gia, và việc di cư sang Australia "không có nghĩa là phải sống phần đời còn lại" ở nước ngoài.

Bên cạnh "visa khí hậu", chính phủ Tuvalu cũng đang hợp tác với các cơ quan quốc tế thực hiện một loạt dự án thích ứng với biến đổi khí hậu. Theo đó, 7,8 ha đất được nâng nền, chống chịu lũ lụt. Song song, gần 3 km bờ biển được gia cố bằng đê chắn sóng và vùng đệm tự nhiên trong năm nay. Một dự án khác kỳ vọng cải tạo 3,6 km2 khu vực đất cao, chống chịu khí hậu, phục vụ tái định cư.

Những học sinh viên như Tekafa hoan nghênh cơ hội được cân nhắc một tương lai khác, dù thừa nhận khó khăn khi lựa chọn rời quê hương.

Adriana Pedro Tausau, học sinh năm cuối một trường cấp ba ở Funafuti, hào hứng về tấm vé di cư. Với cô, đó không chỉ là cơ hội tiếp cận với dịch vụ y tế, giáo dục, việc làm cho bản thân, mà còn là cơ hội cho cả những đứa con sau này.

Bảo Bảo (Theo Guardian)