Chiều 27/5, Chính phủ trình Quốc hội dự án Luật Đường sắt (sửa đổi) với nhiều nội dung nhằm thúc đẩy phát triển kết cấu hạ tầng, công nghiệp đường sắt. Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh cho biết tại dự thảo này, Nhà nước xác định ưu tiên tập trung nguồn lực để đầu tư phát triển, nâng cấp, bảo trì, bảo vệ kết cấu hạ tầng đường sắt quốc gia, đường sắt địa phương và công nghiệp đường sắt. Mục tiêu là từng bước đưa đường sắt trở thành phương thức vận tải chủ đạo trong hệ thống giao thông vận tải cả nước.

Cùng với đó, Nhà nước sẽ ưu tiên phân bổ ngân sách để bảo đảm phát triển hạ tầng đường sắt và đào tạo nguồn nhân lực theo quy hoạch, kế hoạch; dành quỹ đất theo quy hoạch để phát triển kết cấu hạ tầng đường sắt và công trình công nghiệp đường sắt. Nguồn lực của địa phương cũng sẽ được huy động tối đa để tham gia bồi thường, hỗ trợ tái định cư, đầu tư xây dựng một số hạng mục thuộc kết cấu hạ tầng đường sắt quốc gia trong phạm vi địa phương có tuyến đường sắt đi qua.

Bộ trưởng Xây dựng Trần Hồng Minh trình bày dự án Luật chiều 27/6. Ảnh: Phạm Thắng

Để thu hút đầu tư ngoài ngân sách, dự thảo luật quy định các tổ chức tham gia hoạt động kinh doanh đường sắt sẽ được miễn, giảm tiền sử dụng đất, tiền thuê đất; được hỗ trợ đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng đường sắt quốc gia, địa phương. Các tổ chức tham gia đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng đường sắt sẽ được Nhà nước bảo đảm toàn bộ kinh phí giải phóng mặt bằng, chi phí chuẩn bị vận hành, khai thác và tiếp nhận đào tạo, chuyển giao công nghệ.

Ngoài ra, các tổ chức, cá nhân thực hiện nhiệm vụ khoa học và công nghệ phục vụ phát triển công nghiệp đường sắt được phép áp dụng hình thức đấu thầu hạn chế, chỉ định thầu, đặt hàng để lựa chọn nhà thầu cung ứng dịch vụ, hàng hóa. Doanh nghiệp thực hiện nhiệm vụ này sẽ được hưởng ưu đãi như doanh nghiệp công nghệ cao theo quy định của pháp luật về công nghệ cao trong thời gian thực hiện nhiệm vụ; đồng thời được hỗ trợ từ ngân sách nhà nước để mua sắm, vận hành máy móc, thiết bị phục vụ hoạt động nghiên cứu, ứng dụng công nghệ.

Theo Bộ trưởng Trần Hồng Minh, việc bổ sung các quy định này là giải pháp đột phá nhằm tháo gỡ các điểm nghẽn về trình tự, thủ tục đầu tư hệ thống đường sắt đô thị tại địa phương, góp phần đẩy nhanh tiến trình đầu tư, hoàn chỉnh mạng lưới đường sắt đô thị tại Hà Nội và TP HCM vào năm 2035.

Dự thảo luật cũng đặt mục tiêu phát triển công nghiệp và nguồn nhân lực ngành đường sắt theo hướng ưu tiên đầu tư và yêu cầu ràng buộc các nhà thầu nước ngoài thực hiện chuyển giao công nghệ, đào tạo nhân lực cho phía Việt Nam để chủ động quản lý, vận hành, khai thác hạ tầng đường sắt hiện đại.

Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy cho rằng dự thảo đã thể chế hóa đường lối, chủ trương phát triển mạng lưới đường sắt, phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế xã hội. Tuy nhiên, Ủy ban đề nghị Chính phủ đánh giá kỹ hơn mức độ đột phá thực sự của các cơ chế, chính sách, đặc biệt là khả năng thu hút đầu tư tư nhân, thúc đẩy xã hội hóa trong lĩnh vực đường sắt.

Cơ quan thẩm tra cũng lưu ý cần rà soát bảo đảm tuân thủ đầy đủ quy định số 178 của Bộ Chính trị về kiểm soát quyền lực, phòng chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác xây dựng pháp luật, tránh nguy cơ hình thành lợi ích nhóm, cục bộ trong chính sách.

Bên cạnh đó, cơ quan soạn thảo cần tiếp tục nghiên cứu, cụ thể hóa các cơ chế đẩy mạnh ứng dụng tiến bộ khoa học, kỹ thuật vào ngành đường sắt, như công nghệ điều khiển tàu không người lái, cơ chế thử nghiệm tàu đệm từ, tàu trong ống chân không.

Ủy ban cũng nhấn mạnh vai trò chiến lược của đường sắt trong bảo đảm quốc phòng, an ninh quốc gia. Tuy nhiên, các quy định tại dự thảo mới chỉ nêu nguyên tắc chung về vai trò này, chưa cụ thể hóa các yêu cầu, giải pháp liên quan. Do đó, cần đánh giá tác động đầy đủ các yếu tố quốc phòng, an ninh và có quy định chi tiết, phù hợp.

Quốc hội sẽ thảo luận dự án Luật Đường sắt (sửa đổi) vào ngày 23/6.

Sơn Hà