Ngoại trưởng Rwanda Olivier Nduhungirehe và Ngoại trưởng Cộng hòa Dân chủ Congo (CHDC Congo) Therese Kayikwamba Wagner ngày 27/6 ký thỏa thuận hòa bình giữa hai nước tại Phòng Bầu dục, Nhà Trắng ở Washington, dưới sự chứng kiến của Tổng thống Mỹ Donald Trump, Phó tổng thống JD Vance và Ngoại trưởng Marco Rubio.

Thỏa thuận do chính phủ Mỹ cùng Qatar thúc đẩy đàm phán, đánh dấu bước ngoặt trong nỗ lực chấm dứt cuộc xung đột kéo dài ba thập kỷ tại khu vực Đông Phi giàu khoáng sản.

Hai nước cam kết "chấm dứt ngay lập tức và vô điều kiện mọi hỗ trợ nhà nước đối với các nhóm vũ trang phi chính phủ" tại miền đông CHDC Congo, đồng thời thúc đẩy tiến trình giải giáp và tái hòa nhập các lực lượng này.

Thỏa thuận còn bao gồm cam kết tôn trọng toàn vẹn lãnh thổ giữa các bên, cấm mọi hành vi gây hấn ở biên giới và thành lập cơ chế điều phối an ninh chung. Rwanda sẽ rút toàn bộ quân khỏi Congo trong vòng 90 ngày theo kế hoạch giám sát và xác minh do hai bên thống nhất.

Từ trái sang: Ngoại trưởng Rwanda Olivier Nduhungirehe, Phó tổng thống Mỹ JD Vance, Tổng thống Mỹ Donald Trump, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio và Ngoại trưởng CHDC Congo Therese Kayikwamba Wagner tại Phòng Bầu dục ngày 27/6. Ảnh: AP

"Cuộc xung đột đã cướp đi sinh mạng của hàng nghìn người, làm vô số dân thường mất nhà cửa. Hôm nay, bạo lực chấm dứt và khu vực bắt đầu một chương mới với hy vọng và cơ hội", Tổng thống Trump tuyên bố.

Ông mô tả xung đột giữa Rwanda và CHDC Congo "là một trong những cuộc chiến tồi tệ nhất" thế giới, các bên "đánh nhau suốt nhiều năm và dùng đến cả mã tấu". Tổng thống Mỹ cho biết thỏa thuận hòa bình giữa hai nước châu Phi không chỉ khép lại nhiều năm xung đột đẫm máu, mà còn tạo cơ hội cho Mỹ "được quyền khai thác rất nhiều khoáng sản tại Congo".

Cố vấn cấp cao về châu Phi cho Bộ Ngoại giao Mỹ Massad Boulos, kiêm nhiệm cố vấn cấp cao cho Tổng thống Trump về Trung Đông và các nước Arab, mô tả thỏa thuận được ký kết giữa CHDC Congo và Rwanda giúp "khép lại xung đột kéo dài 30 năm để đưa hai nước tiến vào lộ trình hòa bình và thịnh vượng".

"Chúng ta sẽ không thể đạt được thành quả này nếu không có sự lãnh đạo và tầm nhìn của Tổng thống Trump. Hòa bình chính là ưu tiên hàng đầu của chính quyền đương nhiệm. Tổng thống đã yêu cầu tôi tìm giải pháp hòa bình cho xung đột này", ông Boulos cho biết.

Ông Boulos nhấn mạnh đây là thỏa thuận mọi bên cùng có lợi. Phía Mỹ cảnh báo những bên nào vi phạm các điều khoản sẽ chịu trừng phạt nghiêm khắc về tài chính lẫn ngoại giao.

Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio và các cố vấn cấp cao đã đóng vai trò chủ chốt trong các vòng đàm phán, đồng thời thúc đẩy những thỏa thuận kinh tế song song, bao gồm mở đường cho các khoản đầu tư hàng tỷ USD của Mỹ vào chuỗi cung ứng khoáng sản chiến lược như cobalt, tantalum, đồng và lithium của các bên liên quan.

Ngoại trưởng Rwanda gọi thỏa thuận này là bước ngoặt lịch sử, trong khi người đồng cấp Congo nhấn mạnh các bên cần nghiêm túc thực thi cam kết, đặc biệt là về rút quân và bảo vệ dân thường.

Tổng thống Trump đã gửi lời mời Tổng thống Felix Tshisekedi của CHDC Congo và Tổng thống Paul Kagame của Rwanda thăm Mỹ và ký kết "Hiệp ước Washington", gói thỏa thuận cuối cùng về hợp tác giữa các bên.

Thanh Danh (Theo Reuters, WSJ)