Ba mươi học viên đồng loạt nâng tay lên không trung, riêng Nguyên, người đang hướng dẫn, chỉ nâng tay ngang vai rồi nhanh chóng chuyển sang động tác khác.

Không ai trong số học viên nhận ra nữ huấn luyện viên 32 tuổi với thân hình dẻo dai và giọng nói tự tin đang trải qua khoảnh khắc bối rối. Đã 14 năm qua, Nguyên chưa từng nâng tay cao quá đầu ở nơi công cộng.

"Tôi còn nhớ như in ngày bị gọi lên bảng năm lớp 12", Nguyên, ở TP HCM kể. "Khi giơ tay viết lên bảng cao, một bạn nam ngồi bàn đầu đã kêu lên 'Ôi, kinh quá!' rồi bịt mũi. Cả lớp cười ồ lên. Từ đó, tôi chưa bao giờ mặc áo sát nách, chưa bao giờ giơ tay lên cao ở nơi đông người".

Hiện, Nguyên lại trở thành huấn luyện viên yoga, một nghề đòi hỏi biểu diễn các tư thế với tay giơ cao liên tục. "Tôi đã học cách điều chỉnh mọi bài tập để tránh giơ tay quá đầu. Học viên chẳng bao giờ nhận ra, nhưng đó là nỗi ám ảnh hàng ngày của tôi".

Mỗi ngày, Nguyên tắm hai lần với xà phòng đặc biệt, sử dụng 3 loại khử mùi khác nhau, thay áo giữa các buổi dạy, và luôn mang theo một bộ đồ dự phòng. Cô cẩn thận theo dõi từng thứ đưa vào cơ thể, không cà phê, không tỏi, không hành, không đồ cay nhưng vẫn không bớt mùi cơ thể.

Tương tự, Hồng, 40 tuổi, phải đối mặt với mồ hôi dầm dề và mùi nặng từ vùng nách từ khi dậy thì. "Tôi thử đủ mọi cách dân gian như chanh tươi, phèn chua, dầu gió, lá trầu, nhưng không cái nào hiệu quả", chị chia sẻ. Tình trạng này khiến người phụ nữ tự cô lập bản thân, ngại giao tiếp, và càng căng thẳng thì mồ hôi và mùi càng nặng hơn.

Nguyên, Hồng không đơn độc. Theo các nghiên cứu, khoảng 1-3% dân số nói chung, bao gồm Việt Nam, phải chịu đựng chứng mùi hôi cơ thể. "Song, tình trạng này không chỉ là vấn đề vệ sinh cá nhân như nhiều người vẫn hiểu lầm", BS.CK2 Thạch Văn Toàn, chuyên gia tại Khoa Da liễu - Thẩm mỹ da, Bệnh viện Đại học Y Dược TP HCM, giải thích. "Đây thực sự là một hiện tượng sinh lý phức tạp, liên quan chặt chẽ đến di truyền và chuyển hóa".

Bác sĩ Toàn chỉ ra rằng mùi hôi nách chủ yếu xuất phát từ tuyến mồ hôi apocrine - một loại tuyến tập trung nhiều ở vùng nách, tiết ra chất lỏng giàu protein và lipid. Bản thân mồ hôi apocrine không có mùi, nhưng khi tiếp xúc với vi khuẩn da (chủ yếu là Corynebacterium), các hợp chất này bị phân hủy và tạo ra chất bay hơi có mùi đặc trưng.

Điều thú vị là yếu tố di truyền đóng vai trò quan trọng trong việc quyết định mức độ mùi cơ thể. Nghiên cứu từ Đại học Bristol đã phát hiện gene ABCC11 - còn được gọi là "gene ráy tai khô" - có liên quan trực tiếp đến mùi hôi nách

Những người châu Á thường ít bị hôi nách hơn người châu Âu do phần lớn mang biến thể gene làm giảm sản xuất protein trong tuyến mồ hôi apocrine. Tuy nhiên, những người mang gene trội (kiểu hình GG hoặc GA) lại có nguy cơ cao hơn đáng kể.

Tâm lý học đã chứng minh mối liên hệ giữa mùi cơ thể và lo âu xã hội. Nghiên cứu từ Đại học Cambridge cho thấy 67% người mắc chứng hôi nách nặng phát triển các hành vi né tránh xã hội, 42% gặp khó khăn trong việc xây dựng mối quan hệ cá nhân và 31% báo cáo suy giảm hiệu suất làm việc. Chính vòng luẩn quẩn giữa lo âu và tiết mồ hôi khiến tình trạng trở nên trầm trọng hơn.

Bên cạnh đó, nhiều người do ám ảnh mùi hôi nách, đã tìm đến các phương pháp điều trị chưa được khoa học chứng minh như đốt điện, dẫn đến bị bỏng, phải nhập viện cấp cứu, tiền mất tật mang.

Nhiều người khốn khổ bởi vùng nách nặng mùi hôi. Ảnh: Only My Health

Sau khi tham vấn bác sĩ da liễu, Nguyên được đề xuất tiêm botox - một phương pháp đã được chứng minh hiệu quả cao trong việc giảm tiết mồ hôi, được FDA Mỹ phê duyệt năm 2004. Tiêm botox trị hôi nách là một phương pháp sử dụng botulinum toxin để giảm mùi hôi dưới cánh tay (bromhidrosis) bằng cách ức chế hoạt động của các tuyến mồ hôi.

Còn chị Hồng cũng được bác sĩ Toàn đề xuất phương pháp điều trị tiêm botox, hủy tuyến tạo mùi bằng công nghệ RF nội bì, và chăm sóc tại nhà. Sau một năm kiên trì, chị đã giảm được khoảng 80% mùi và lượng mồ hôi, đặc biệt trong những ngày nắng nóng.

Đối với những trường hợp nặng, phẫu thuật cắt tuyến mồ hôi nách là giải pháp triệt để. Tuy nhiên, bác sĩ Toàn nhấn mạnh phần lớn bệnh nhân có thể kiểm soát tốt tình trạng bằng các biện pháp ít xâm lấn hơn kết hợp với thay đổi lối sống như tắm rửa kỹ, cạo lông nách, mặc áo thoáng khí, sử dụng sản phẩm khử mùi phù hợp, tránh thực phẩm làm tăng mùi.

Quan trọng không kém là khía cạnh tâm lý. "Người bệnh cần hiểu rõ mùi hôi vùng nách không phải do bản thân 'bẩn' hay lười vệ sinh, mà là do đặc điểm sinh lý", bác sĩ Toàn nói. Ông khuyên bệnh nhân nên rèn luyện kỹ năng đối diện với nỗi sợ, bắt đầu từ việc giao tiếp với bạn bè thân thiết, dần xây dựng sự tự tin. "Đừng tự cô lập vì mặc cảm. Hãy nhìn nhận tình trạng như một vấn đề có thể kiểm soát, không phải lỗi cá nhân".

Các nhóm hỗ trợ trực tuyến đang ngày càng phổ biến, tạo không gian an toàn cho những người cùng hoàn cảnh chia sẻ kinh nghiệm và động viên nhau. Theo một nghiên cứu gần đây, sự kết hợp giữa liệu pháp tâm lý và điều trị y tế có thể cải thiện chất lượng cuộc sống của bệnh nhân lên đến 78%

"Người thân và bạn bè cần hiểu rõ vấn đề và không nên kì thị người bệnh mà nên cho lời khuyên giúp người bệnh thoải mái, khuyên họ đến gặp bác sĩ để tìm sự hỗ trợ về y tế", bác sĩ nói thêm.

Mỹ Ý