"Dừng lại hay tiếp tục?", bác sĩ Tín, người thực hiện can thiệp tại Bệnh viện Nhi đồng 1, nhớ lại khoảnh khắc trao đổi nhanh với bác sĩ Trịnh Nhựt Thư Hương, Trưởng Khoa Chăm sóc trước sinh, Bệnh viện Từ Dũ, cùng các đồng nghiệp ngày 28/5.

Lúc này, thai nhi đang ở tư thế thuận lợi hiếm có để can thiệp. Nếu rút kim, nhịp tim có thể phục hồi, nhưng sẽ rất khó đạt lại vị trí phù hợp cho thao tác nếu cần can thiệp lần nữa.

Để có được tư thế thai thế này, các y bác sĩ từng trải qua nhiều phen "thót tim" chờ đợi. Họ từng đưa thai phụ vào phòng can thiệp lần đầu vào ngày 22/5, nhưng sau hơn hai giờ xoay trở, em bé vẫn kiên quyết nằm ở tư thế sấp cố định, bánh nhau mặt trước, không thể tiếp cận tim thai để thủ thuật. Ở lần thứ hai này, êkíp cũng phải tốn hơn hai giờ xoay đẩy, truyền ối, em bé mới hợp tác để có thể đưa kim vào buồng tim.

"Làm luôn chứ chần chừ là mất cơ hội", bác sĩ Hương nói trong tích tắc. Không khí căng thẳng bao trùm phòng can thiệp. Nếu lần này không thể nong van động mạch chủ, em bé khó có cơ hội chào đời vì đã thiểu sản thất trái.

Tim thai chậm do áp lực đẩy từ thành ngực, bác sĩ Tín quyết định tiếp cận buồng thất nhanh nhất có thể. Lúc này, kim xuyên qua tử cung vào tim thai cũng không xuất hiện máu chảy ra như bình thường, nếu đứng chỉnh thì tim sẽ không thể trụ được. Ông luồn ngay guidewire (dây dẫn) qua kim, đưa bóng vào đúng vị trí van động mạch chủ, nhanh chóng bơm bóng để nong. Mọi người trong phòng gần như "nín thở", dõi mắt theo từng động tác.

Thời gian thông tim từ khi đâm kim vào buồng thất đến khi rút kim là 2 phút 40 giây - nhanh nhất từ trước đến nay, trong tình thế bắt buộc. Ngay sau can thiệp, các bác sĩ hồi sức thai, tiêm thuốc vận mạch adrenaline vào đùi em bé. May mắn, chỉ một mũi tiêm, nhịp tim em bé nhanh chóng hồi phục 141 lần/phút, trở về mức bình thường.

Các y bác sĩ vỡ òa cảm xúc, ôm chầm lấy nhau. Siêu âm cũng ghi nhận dòng máu của thai nhi lưu thông trở lại qua van động mạch chủ ngay sau can thiệp, vợ chồng thai phụ nắm tay nhau nắm tay khóc nghẹn vì xúc động.

Để có được thành quả này, vợ chồng thai phụ, 41 tuổi, từ Singapore đến TP HCM ròng rã bám trụ gần một tháng qua. Người vợ mang thai con đầu lòng nhờ thụ tinh trong ống nghiệm sau hơn 10 năm điều trị hiếm muộn, dự sinh tháng 9/2025, theo dõi thai kỳ tại hai bệnh viện lớn của Singapore (KK Women’s and Children’s Hospital và Singapore General Hospital). Tuần thứ 18, bác sĩ phát hiện tim thai bất thường. Đến tuần 21, tình hình trở nên nghiêm trọng, hẹp van động mạch chủ nặng, hở van hai lá nặng, thiểu sản thất trái.

Biết thông tin về kỹ thuật can thiệp tim thai của đồng nghiệp Việt Nam - thành tựu y khoa chưa nhiều nơi trên thế giới thực hiện được, bác sĩ Singapore liên hệ bác sĩ Tín để chuyển bệnh nhân sang. Ngày 5/5, vợ chồng thai phụ đáp chuyến bay đến TP HCM, tìm cơ hội cuối cùng níu giữ tính mạng con.

BS.CK2 Đỗ Thị Cẩm Giang, Khoa Tim mạch Bệnh viện Nhi đồng 1, cho biết đây là ca khó nhất trong số 8 ca từng can thiệp. Thai nhi quá nhỏ, chỉ nặng 600 gram, lại bị hẹp khít van động mạch chủ nghiêm trọng.

Hai bệnh viện đã nhiều lần thăm khám, tổ chức hội chẩn từ xa với các chuyên gia hàng đầu tại Australia, Italy. Tất cả đều thống nhất phải can thiệp sớm để cứu thai. Nếu chậm trễ, em bé sẽ không qua khỏi. Tuy nhiên, nếu thất bại, thai nhi có thể tử vong ngay trong bụng mẹ.

"Vợ chồng thai phụ cùng ngồi tham dự hội chẩn, bày tỏ mong muốn được can thiệp, nói nếu thai chết lưu họ sẽ về Singapore can thiệp lấy em bé ra ngoài", bác sĩ Giang nhớ lại.

Khi bác sĩ thông báo không thể tiếp cận buồng tim do em bé nằm sấp trong lần can thiệp đầu ngày 22/5, thai phụ dù trải qua cả gây tê tủy sống lẫn gây mê vẫn kiên quyết không bỏ cuộc. Đồng nghiệp Singapore cũng nhắn nhủ bác sĩ Việt Nam "chỉ cần cố gắng giúp mở van động mạch chủ, sau này về nước, khi em bé chào đời sẽ tiếp tục điều trị những phần còn lại".

Các y bác sĩ tập trung cao độ nhìn vào màn hình trong cuộc can thiệp ngày 28/5. Ảnh: Bệnh viện cung cấp

Trước quyết tâm của gia đình sản phụ, các y bác sĩ tiến hành can thiệp lần hai với mục tiêu cứu lấy sự sống cho em bé ngay trong bụng mẹ. Lòng thất trái của thai nhi thu hẹp nhanh, từ 2,3 mm ở lần can thiệp đầu giảm còn 1,4 mm. Đây là trường hợp nhỏ nhất mà êkíp hai bệnh viện từng thực hiện, vượt cả kỷ lục trước đó là 2,4 mm. Tình huống này đòi hỏi đường tiếp cận phải tối ưu, kim chỉ có thể đâm thẳng theo trục tim hướng 11-12 giờ. Tuy nhiên, bé lại nằm sấp, trục tim lệch 7 giờ, nên cần xoay thai 120 độ theo chiều kim đồng hồ.

Bác sĩ Thư Hương cho biết việc xoay thai tối thiểu 120 độ tiềm ẩn nhiều rủi ro. Nếu lệch vài độ hoặc thao tác quá nhanh, dây rốn có thể xoắn, tim thai có thể ngừng đập. Các bác sĩ dùng dụng cụ đặc biệt đưa vào buồng ối, nhẹ nhàng xoay đùi, vai, ngực thai nhi đến khi trục tim vào vị trí thuận lợi cho thủ thuật.

Hành trình phía trước của em bé còn nhiều khó khăn. Đây chỉ mới là bước đầu giúp giảm nguy cơ tử vong trong bụng mẹ. Sau khi chào đời, bé sẽ tiếp tục được các bác sĩ ở Singapore can thiệp, sửa chữa dị tật tim, bác sĩ Giang nói.

Còn bác sĩ Tín đánh giá sự thành công của ca phẫu thuật phức tạp này có phần quan trọng nhờ quyết định dừng lại đúng lúc ở lần đầu tiên. Sau thất bại, tư thế thai được dựng hình 4D để đánh dấu từng chi tiết, hỗ trợ định hướng can thiệp chuẩn xác hơn.

"Khi đó nếu hiếu chiến, cố gắng làm đến cùng, khả năng không thể cứu được em bé, tinh thần của y bác sĩ cũng bị ảnh hưởng rất nhiều", ông chia sẻ.

Giám đốc Sở Y tế TP HCM Tăng Chí Thượng (góc phải) trực tiếp chủ trì cuộc hội chẩn trước khi can thiệp ở Bệnh viện Từ Dũ hôm 28/5. Ảnh: Bệnh viện cung cấp

Đây là trường hợp can thiệp tim thai nhi thứ 9 tại Việt Nam và cũng là lần đầu bác sĩ thực hiện trên bệnh nhân người nước ngoài. Giám đốc Sở Y tế TP HCM Tăng Chí Thượng đánh giá việc một bệnh viện hàng đầu của Singapore chủ động giới thiệu người bệnh sang TP HCM để điều trị không chỉ cho thấy niềm tin vào năng lực chuyên môn mà còn là sự ghi nhận của khu vực ASEAN đối với trình độ kỹ thuật cao trong lĩnh vực y học bào thai tại Việt Nam.

Lê Phương