Tiến sĩ Bùi Thị Thúy, Khoa Khám tư vấn dinh dưỡng người lớn, Viện Dinh dưỡng, cho biết bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD) là tình trạng tích tụ mỡ (trên 5% trọng lượng gan) ở người ít hoặc không uống rượu, không có nguyên nhân thứ phát khác (virus, thuốc, bệnh chuyển hóa...).

NAFLD ảnh hưởng đến khoảng 25-30% dân số toàn cầu. Tỷ lệ mắc bệnh cao hơn ở người béo phì, đái tháo đường tuýp 2 và rối loạn lipid máu.

Tại Việt Nam, tỷ lệ NAFLD đang tăng nhanh cùng với tình trạng béo phì và lối sống ít vận động. Bệnh có liên quan đến kháng insulin, rối loạn chuyển hóa lipid và glucose, dẫn đến tăng tích tụ triglycerides trong gan. Các yếu tố này gây tổn thương oxy hóa, viêm và rối loạn chức năng ty thể, góp phần dẫn đến viêm gan và xơ hóa gan.

Do chưa có phương pháp điều trị y khoa cho NAFLD, việc thay đổi lối sống là cách tốt nhất để ngăn ngừa tổn thương gan ở giai đoạn đầu. Điều này bao gồm ăn uống lành mạnh, tập thể dục thường xuyên, duy trì cân nặng hợp lý và ngủ đủ giấc.

Nguyên tắc ăn uống cho người gan nhiễm mỡ

Nguyên tắc chính là hạn chế chất béo do chúng cung cấp nhiều calo, làm tăng nguy cơ thừa cân béo phì. Thay thế chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa bằng chất béo không bão hòa, đặc biệt là Omega-3, giúp giảm nguy cơ bệnh tim mạch. Giảm chất béo bão hòa xuống dưới 7-10% tổng năng lượng hàng ngày. Nhu cầu trung bình là 45-60g/ngày (khoảng 20-25% tổng năng lượng).

Nguồn chất béo lành mạnh nên đến từ 20-25g dầu thực vật mỗi ngày (khoảng 2 muỗng canh) và 15-20g các loại hạt như óc chó, hạnh nhân, mè. Người trưởng thành nên ăn cá béo (cá hồi, cá thu, cá mòi) ít nhất 2-3 lần mỗi tuần để bổ sung axit béo Omega-3 có lợi cho tim và gan.

Người bệnh nên tăng cường thực phẩm có chỉ số đường huyết thấp (GI) như rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt, đậu đỗ và một số loại trái cây (lê, cam, táo, ổi, bưởi). Nguồn carbohydrate chính bao gồm khoảng 300-350 g cơm trắng hoặc gạo lứt (tương đương 2-2,5 bát mỗi bữa x 2 bữa), 2-3 lát bánh mì nguyên cám và khoảng 100-150g khoai lang hoặc khoai tây luộc.

Người trưởng thành cũng nên ăn 2-3 phần trái cây tươi mỗi ngày (mỗi phần khoảng 80-100g).

Thực phẩm cần tránh

Tránh các loại thực phẩm và đồ uống chứa nhiều đường đơn, đặc biệt là Fructose, có trong nước ngọt, đồ uống thể thao, trà đường và nước ép trái cây. Lượng đường khuyến nghị tối đa 10% tổng năng lượng hàng ngày, tốt nhất là dưới 5% (khoảng 25g /ngày cho người trưởng thành).

Tránh nội tạng động vật như gan, lòng, tim, óc vì chúng chứa nhiều cholesterol, làm nặng thêm tình trạng gan nhiễm mỡ. Hạn chế thức ăn nhanh và đồ chế biến sẵn do chứa nhiều muối và chất béo xấu. Tuyệt đối tránh rượu bia vì chúng gây tổn thương gan nghiêm trọng, làm bệnh tình trầm trọng hơn.

Thay đổi lối sống và thói quen

Bên cạnh chế độ ăn, cần thay đổi các thói quen không phù hợp. Thức khuya làm rối loạn nhịp sinh học, giảm chất lượng giấc ngủ, tăng yếu tố viêm, ảnh hưởng tiêu cực đến tiến triển bệnh. Nên duy trì giấc ngủ trung bình 7-8 giờ/ngày.

Tập thể dục đều đặn 30 phút mỗi ngày, ít nhất 5 ngày/tuần. Uống đủ 1,5-2 lít nước mỗi ngày, hạn chế nước giải khát có đường, có ga. Cuối cùng, cần theo dõi men gan và tiến triển bệnh định kỳ, tuân thủ hướng dẫn điều trị của bác sĩ.

Lê Nga