Nhưng hơn một năm qua, hầu hết những hồ sơ (CV) của anh gửi đi đều rơi vào im lặng. "Có những bản mô tả công việc (JD) như sinh ra dành cho tôi. Kinh nghiệm khớp, kỹ năng đủ và từng làm đúng vị trí tương đương vậy mà nhà tuyển dụng không phản hồi", Duy Khánh, 42 tuổi, kỹ sư ở TP HCM nói.

Một điều anh thấy lạ nữa là trước đây khi đăng CV lên nền tảng mạng xã hội nghề nghiệp LinkedIn có thể biết được ai đã xem hồ sơ, ai tương tác. Giờ không thấy ai xem, nhưng thi thoảng vẫn có headhunter và nhà tuyển dụng liên hệ mời phỏng vấn.

"Tôi nghi ngờ có một cỗ máy đang quyết định số phận ứng viên trước khi con người kịp xem", anh Khánh nói.

Trải nghiệm của anh Khánh phản ánh một thực trạng khá phổ biến trên thị trường lao động hiện nay. Việc làm nhiều nhưng ứng viên gửi hàng trăm hồ sơ vẫn im lặng trong khi doanh nghiệp than thiếu người phù hợp.

Một ứng viên phỏng vấn với Robot Vera. Ảnh minh họa

Một phần nguyên nhân, theo các chuyên gia, nằm ở việc ngày càng nhiều các công ty sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và các hệ thống quản lý ứng viên Applicant Tracking System (ATS) trong quy trình tuyển dụng. Đây là thay đổi lớn so với trước đây khi phần lớn hồ sơ được xử lý thủ công.

Theo báo cáo LinkedIn 2025, AI đang tái định hình ngành tuyển dụng toàn cầu, với 37% tổ chức thử nghiệm công cụ AI thế hệ mới, 73% chuyên gia nhân sự thừa nhận trí tuệ nhân tạo đang làm thay đổi cách họ tìm người.

Tại Việt Nam, số liệu từ Navigos Group cho thấy 28% doanh nghiệp đã dùng AI để viết JD, lọc hồ sơ, phân tích ứng viên và thậm chí phản hồi tự động 24/7 qua chatbot. "AI còn chấm điểm phỏng vấn video hay phân tích mức độ phù hợp văn hóa. Nó cũng hỗ trợ viết mô tả công việc hấp dẫn hơn và cá nhân hóa trải nghiệm tìm việc", ông Trương Hoàng Thọ, Phó Chủ tịch Liên minh AI Việt Nam nói.

Tập đoàn Unilever từng dùng AI xử lý hơn một triệu hồ sơ, rút xuống còn 400 buổi phỏng vấn, giảm một nửa chi phí, rút ngắn 30-50% thời gian và giữ chân nhân sự tăng 16%.

Nhưng AI không hoàn hảo. "Ứng viên giỏi có thể bị loại chỉ vì sai định dạng, thiếu từ khóa hay không khớp mẫu dữ liệu mà hệ thống được học", ông Thọ nói.

Báo cáo của tập đoàn tư vấn toàn cầu McKinsey từng cảnh báo có đến 70% tổ chức từng gặp tình huống AI đánh giá sai ứng viên. Nguyên nhân do dữ liệu huấn luyện mang thiên kiến, khiến AI lặp lại sai lệch trong đánh giá. Điển hình là Amazon từng phải loại bỏ hệ thống AI tuyển dụng vì ưu tiên ứng viên nam cho các vị trí kỹ thuật.

Với nhiều người, bị một cỗ máy vô cảm đánh giá là trải nghiệm đầy hụt hẫng. Hơn 30% ứng viên đã bỏ dở buổi phỏng vấn vì "không thể nói chuyện với robot". "AI chưa biết cách đọc được văn hóa, không nắm bắt được trực giác, cảm xúc, tư duy phản biện hay tiềm năng phát triển dài hạn của con người", ông Thọ nói thêm.

Một nghiên cứu của giáo sư Joe Fuller, Trường Kinh doanh Harvard, với hơn 2.200 lãnh đạo doanh nghiệp tại Mỹ và châu Âu cho thấy có tới 88% doanh nghiệp thừa nhận từng để mất ứng viên phù hợp vì bị AI đánh rớt.

Một CEO tiết lộ AI từng loại ứng viên tiềm năng chỉ vì điểm thấp ở một tiêu chí, dù các tiêu chí khác gần như tuyệt đối. Chưa kể, các thuật toán thường loại hồ sơ có khoảng trống làm việc trên 6 tháng trong CV, bất kể lý do.

Trên các diễn đàn nghề nghiệp như LinkedIn và Threads, nỗi thất vọng vì "nộp hàng trăm CV không được phản hồi" đang được nhiều người liên kết với hệ thống lọc hồ sơ tự động ATS.

Huyền My, cựu trưởng ban đối ngoại một câu lạc bộ sinh viên lớn, sở hữu IELTS 7.5 và bảng thành tích dày đặc, từng rất tự tin gửi hồ sơ thực tập ở một tập đoàn đa quốc gia. Nhưng cô trượt ngay từ vòng đầu.

"Mình choáng và tự ái", My kể. Sau khi tìm hiểu, cô nhận ra vấn đề nằm ở chính bản CV đang bị dài, dàn trải, không đi thẳng vào kết quả.

Tùng Dương, một nhân sự ngành tài chính từng làm việc với thị trường quốc tế, cũng từng nghĩ CV càng đẹp càng tốt, có màu, chia cột, thêm ảnh chân dung. Nhưng nộp bao nhiêu cũng không thấy hồi âm. "Có lần thức trắng làm CV, sáng mở mắt đã thấy từ chối", anh kể.

Mãi sau mới biết phần mềm ATS lọc hồ sơ tự động nên sai định dạng liền bị loại. "Từ ngày chuyển sang CV đơn sắc, đúng chuẩn, không ảnh và gọn gàng, tỷ lệ qua vòng một tăng rõ rệt", anh cho hay.

Quan sát xu hướng này, Anh Nguyễn, 33 tuổi - quản trị viên một nhóm Facebook gần 30.000 thành viên chuyên chia sẻ kinh nghiệm tìm việc ở châu Âu và Mỹ - cho biết là một kiểm soát viên nội bộ cô hiểu rõ cách các doanh nghiệp vận hành và những thay đổi âm thầm trong hệ thống tuyển dụng. "Thị trường việc làm năm nay đã khó, lại thêm AI", cô nói.

Theo cô, hầu hết các doanh nghiệp tại Mỹ, châu Âu và nhiều doanh nghiệp lớn tại Việt Nam đã tích hợp ATS vào quy trình tuyển dụng. Khi bạn nhấn nút nộp đơn, hệ thống tự động quét CV, phân tích từ ngữ, đối chiếu JD và chấm điểm. Những hồ sơ điểm thấp sẽ bị loại trước khi có bất kỳ nhân viên tuyển dụng nào kịp nhìn thấy.

Không ít ứng viên bối rối và đặt câu hỏi: "Tôi đủ năng lực, tại sao không được gọi?". Câu trả lời đôi khi nằm ở những chi tiết nhỏ như một lỗi chính tả, thiếu từ khóa, hay chèn hình ảnh khiến phần mềm không trích xuất được thông tin. Nếu JD yêu cầu teamwork, Excel, Power BI mà CV không nêu rõ, hệ thống sẽ hạ điểm hoặc ẩn hồ sơ.

Cách ATS lọc hồ sơ và chấm điểm ứng viên. Ảnh: Anh Nguyễn

Trong thời đại AI trở thành người gác cổng cho nhà tuyển dụng, chuyện lọt qua vòng lọc tự động không còn là may rủi. Đó là cả một chiến lược, bắt đầu từ việc hiểu rõ cách AI hoạt động.

Ông Bùi Đoàn Chung, giám đốc Nghề nhân sự Việt Nam khuyên cần phải nghiên cứu kỹ mô tả công việc và các từ khóa. Đảm bảo hiểu rõ công việc và các vấn đề có liên quan trước khi làm CV phù hợp với vị trí đó.

AI chỉ đánh giá năng lực ứng viên theo các từ khóa, cho nên trong CV cần thể hiện rõ được các keyword đó, bao gồm kỹ năng, kinh nghiệm hoặc kiến thức chuyên môn, dự án đã làm, thành tích trong công việc.

"Tôi từng gặp nhiều CV bị loại ngay vì thông tin sơ sài, định dạng không đúng, khiến AI không thể trích xuất thông tin", ông Chung nói. Và nếu thấy hồ sơ im ắng quá lâu, hãy gửi thêm qua email, hoặc gọi điện xác nhận.

Cũng như nhiều chuyên gia nhân sự khác, ông Chung cho rằng AI có thể lọc hồ sơ, chấm điểm video, sàng lọc từ khóa nhưng người ra quyết định cuối cùng vẫn là con người. "Nếu bạn chỉ lo sửa CV, mà không rèn kỹ năng giao tiếp, tư duy phản biện, không rõ bản thân thực sự muốn gì ở công việc, thì vượt qua AI rồi cũng sẽ vấp ở vòng con người", ông nói.

Chuyên gia AI Trương Hoàng Thọ đồng tình. Theo ông, biết được doanh nghiệp đang dùng công cụ gì sẽ giúp bạn chuẩn bị tốt hơn. Có thể thử các nền tảng mô phỏng phỏng vấn bằng AI để làm quen cảm giác bị robot phỏng vấn.

Một báo cáo của McKinsey chỉ ra rằng năng lực học hỏi và liên tục nâng cấp bản thân (reskilling) là yếu tố then chốt giúp ứng viên vượt qua hệ thống đánh giá bằng AI. Nghĩa là công cụ sẽ dần thông minh hơn, nhưng bạn cũng phải chủ động hơn.

"AI không phải kẻ thù hay cứu tinh. Nó chỉ là công cụ, hiệu quả nếu ta biết dùng", ông Thọ nói.

Về phần anh Khánh, sau vài tháng thất nghiệp anh nhận ra vấn đề không nằm ở năng lực mà là cách trình bày hồ sơ đã thay đổi chiến thuật. Mỗi lần ứng tuyển, anh phân tích kỹ mô tả công việc, cập nhật lại CV sao cho chỉ số "khớp" vượt ngưỡng 80%.

"Lịch sử nghề nghiệp thì không đổi, nhưng cách viết phải linh hoạt. Đôi khi chỉ cần thay đổi một vài cụm từ, kết quả đã hoàn toàn khác", anh nói.

Phan Dương