"Đây là trường hợp đột biến gene TUBA1A gây bất thường não thai nhi khảm ở cơ quan sinh dục của bố hoặc mẹ", ThS.BS La Hồng Châu, Trưởng đơn vị Hình ảnh học Sản Phụ khoa, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM, nói, giải thích thêm đột biến gene TUBA1A di truyền trội trên nhiễm sắc thể thường, tức là chỉ cần một bản sao của gene bị lỗi có thể gây bệnh. Thể khảm trong di truyền là tình trạng phức tạp, xảy ra khi một người có hai hoặc nhiều dòng tế bào khác nhau về kiểu gene bắt nguồn từ một hợp tử.

Chị Quỳnh từng mang thai tự nhiên, sinh một bé trai khỏe mạnh năm 2019. Ba năm sau, chị mang thai lần hai, ghi nhận thai nhi giãn não thất và bể lớn hố sau (cấu trúc nằm phía sau não) mức độ nhẹ ở tuần 21. Bác sĩ Châu siêu âm chi tiết hệ thần kinh trung ương, nghĩ thai nhi bị nhẵn não, khả năng do bất thường gene thuộc nhóm bệnh lý vi ống (Tubulinopathy), liên quan đến sự hình thành và phát triển của não bộ. Kết quả chọc ối xác nhận thai nhi mang đột biến gene TUBA1A.

Bác sĩ tư vấn cho vợ chồng chị Quỳnh xét nghiệm di truyền để tìm bất thường gene tương tự, kết quả đều bình thường. Do đó, bác sĩ cho rằng đây là đột biến mới, xảy ra ngẫu nhiên trong quá trình hình thành phôi, ít có nguy cơ tái phát ở thai kỳ sau. Thai phụ quyết định dừng thai kỳ, do bệnh có thể gây ra tình trạng đầu nhỏ, bại não, động kinh, chậm phát triển tâm thần vận động mức độ nặng, vấn đề về mắt...

Chị Quỳnh mang thai tự nhiên lần ba năm 2023. Đến tuần 19, bác sĩ Châu lại phát hiện hình ảnh bất thường não tương tự thai kỳ trước. Kết quả chọc ối ghi nhận thai nhi cũng mang đột biến gene TUBA1A, hình ảnh MRI trùng khớp với bệnh lý. Kiểm tra di truyền của hai vợ chồng vẫn không ghi nhận gene này bị lỗi.

ThS.BS.CKI Trần Lâm Khoa, Trung tâm Sản Phụ khoa, hội chẩn cùng êkíp nhằm lý giải vì sao kết quả di truyền của bố mẹ bình thường nhưng đột biến gene này lặp lại ở hai thai kỳ liên tiếp với các hình ảnh bất thường não thai nhi giống hệt nhau. Cuối cùng, các bác sĩ xác định khả năng đột biến gene TUBA1A khảm trong cơ quan sinh dục của bố hoặc mẹ. Bác sĩ Khoa giải thích về mặt y học, điều này có nghĩa là bố hoặc mẹ mang gene lỗi nhưng gene này chỉ tồn tại ở một số tế bào sinh dục (trứng hoặc tinh trùng) nên người mang gene đột biến không có biểu hiện của bệnh. Xét nghiệm di truyền cũng không phát hiện bố mẹ mang gene bệnh.

"Cơ hội mang thai tự nhiên và sinh con khỏe mạnh có rủi ro, gây tổn thương tâm lý và sức khỏe nếu tình trạng tương tự lặp lại", bác sĩ Khoa nói.

Vợ chồng chị Quỳnh chọn phương pháp thụ tinh trong ống nghiệm, sàng lọc di truyền phôi ở lần mang thai tiếp theo. Năm 2024, sau khi tạo được 15 phôi ngày 5, kỹ thuật xét nghiệm di truyền tiền làm tổ gồm PGT-A và PTG-M giúp bác sĩ phát hiện một số phôi có bất thường di truyền. Do đó, chị Quỳnh chỉ còn một phôi khỏe mạnh duy nhất đủ điều kiện chuyển vào tử cung để mang thai. Chị vừa sinh con gái nặng 2,5 kg ở tuần 37, hiện sức khỏe hai mẹ con đều tốt.

Thai phụ được chụp MRI thai tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh. Ảnh minh họa: Ngọc Châu

Khảm tế bào gồm hai loại chính. Thể khảm tế bào soma xuất hiện khi đột biến xảy ra ở các tế bào soma (tế bào sinh dưỡng). Thể khảm tế bào mầm là đột biến xảy ra ở tế bào sinh dục (trứng hoặc tinh trùng), dẫn đến khả năng truyền đột biến này cho thế hệ tiếp theo. Xét nghiệm di truyền thường được thực hiện trên tế bào soma do dễ thu thập mẫu (máu, nước bọt, da, tóc, mô, tế bào niêm mạc má). Hiện chưa có khuyến cáo xét nghiệm di truyền trên tế bào sinh dục thường quy.

Theo bác sĩ Châu, đột biến gene liên quan nhóm bệnh Tubulinopathy thường biểu hiện bằng dị tật não phức tạp. Siêu âm quý hai (18-24 tuần) có thể thấy bất thường bao gồm giãn não thất, thể chai kém phát triển hoặc không có thể chai... MRI thai có độ phân giải cao hơn siêu âm nên hiệu quả trong phát hiện tổn thương rãnh vỏ não (đa hồi não nhỏ, dày vỏ não, nhẵn não), những bất thường khác đi kèm (vùng lồi hạch, các bất thường hố sau, bất thường cấu trúc vùng nền sọ)...

Bên cạnh những phương tiện hình ảnh học, xét nghiệm di truyền ở những trường hợp bất thường hệ thần kinh là thiết yếu, giúp bác sĩ hiểu rõ tình trạng thai nhi. Bác sĩ khuyên thai phụ khám thai định kỳ tại cơ sở y tế chuyên khoa, có đầy đủ trang thiết bị để phát hiện sớm bất thường, có phương án theo dõi, xử trí kịp thời.

Ngọc Châu

*Tên người bệnh đã được thay đổi