Tuyến tiền liệt là một tuyến nhỏ nằm dưới bàng quang của nam giới, có vai trò sản xuất tinh dịch. Theo Globocan, số ca mắc mới ung thư tuyến tiền liệt trên thế giới đứng thứ 4 và tỷ lệ tử vong đứng thứ 8 trong các loại ung thư vào năm 2022. Ths.BS Nguyễn Ngọc Tân, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội, dẫn nghiên cứu cho thấy người có cha hoặc anh trai có nguy cơ ung thư tuyến tiền liệt cao gấp 2-3 lần nam giới bình thường. Ngoài di truyền còn có một số yếu tố nguy cơ khác thúc đẩy phát triển bệnh.

Biến đổi gene

Theo Hiệp hội Ung thư Mỹ (ACS), khoảng 10% trường hợp ung thư tuyến tiền liệt có liên quan đến đột biến gene di truyền từ cha. Ví dụ, các biến thể di truyền của gene BRCA1 hoặc BRCA2 có thể làm tăng khả năng ung thư tuyến tiền liệt ở nam giới, nhất là đột biến ở BRCA2.

Nam giới mắc hội chứng Lynch (ung thư đại tràng không polyp di truyền) do những biến đổi gene di truyền có nguy cơ mắc một số loại ung thư cao hơn, bao gồm ung thư tuyến tiền liệt.

Theo bác sĩ Tân, người bệnh ung thư tuyến tiền liệt có thể cần xét nghiệm các tế bào ung thư để tìm những thay đổi gene này, vì kết quả xét nghiệm ảnh hưởng đến các lựa chọn điều trị.

Tiếp xúc hóa chất

Nam giới tiếp xúc với một số hóa chất độc hại trong môi trường làm việc và sinh hoạt hàng ngày có nguy cơ mắc ung thư tuyến tiền liệt cao hơn người bình thường. Bác sĩ Tân dẫn nghiên cứu cho thấy liều thấp đến trung bình asen làm tăng nguy cơ ung thư đường tiết niệu. Công nhân trong ngành luyện kim và khai khoáng, xử lý chất thải công nghiệp và chất thải nguy hại, người làm việc trong công nghiệp gỗ, nông dân và công nhân nông nghiệp... là những người tiếp xúc nhiều với asen.

Các hóa chất gây rối loạn nội tiết (EDCs) như phthalates, kim loại nặng và bụi mịn cũng có thể ảnh hưởng đến hệ thống nội tiết, tăng nguy cơ ung thư tuyến tiền liệt. PAHs là nhóm chất sinh ra từ quá trình đốt cháy không hoàn toàn các vật liệu hữu cơ cũng là yếu tố nguy cơ. Công nhân trong các ngành như cứu hỏa, luyện kim hoặc khai thác gỗ có thể tiếp xúc với PAHs. Để giảm nguy cơ, nam giới nên hạn chế tiếp xúc với các hóa chất độc hại, sử dụng thiết bị bảo hộ khi cần thiết.

Bác sĩ Tân tư vấn cho bệnh nhân. Ảnh: Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh

Tình dục

Xuất tinh đều đặn có thể có tác dụng bảo vệ nhất định đối với tuyến tiền liệt, giúp loại bỏ các chất độc hại tích tụ, từ đó giảm nguy cơ viêm mạn tính và tiến triển thành ung thư. Quan hệ tình dục và xuất tinh điều độ còn hạn chế tình trạng ứ đọng tinh dịch - yếu tố được cho là tăng nguy cơ viêm và tổn thương lâu dài tại tuyến tiền liệt.

Béo phì

Một số nghiên cứu phát hiện ra rằng nam giới béo phì có nguy cơ mắc ung thư tuyến tiền liệt với tốc độ phát triển nhanh hơn, tỷ lệ tử vong cũng cao hơn so với người có cân nặng bình thường. Nguyên nhân có thể do ở người béo phì, khối lượng mỡ lớn, kích thích tế bào tuyến tiền liệt phát triển, dẫn đến ung thư. Quá trình này tiếp diễn sau khi đã phát bệnh, thúc đẩy khối u lớn nhanh hơn, đồng thời lan sang các bộ phận khác của cơ thể.

Ăn uống kém lành mạnh

Chế độ ăn nhiều thịt đỏ, các sản phẩm từ sữa và canxi (thông qua thực phẩm hoặc chất bổ sung) có thể làm tăng ung thư tuyến tiền liệt. Song, ăn nhiều rau củ quả, sản phẩm từ đậu nành và sử dụng vitamin tổng hợp lại có tác dụng bảo vệ, giảm nguy cơ mắc loại ung thư này.

Tuổi tác

Một trong những yếu tố nguy cơ lớn nhất của ung thư tuyến tiền liệt là tuổi tác. Bệnh ít khi ảnh hưởng đến nam giới trẻ, tuổi càng cao khả năng mắc bệnh càng lớn. Theo ACS, nam giới dưới 54 tuổi chỉ có 10% trường hợp phát hiện bệnh, nhưng tỷ lên tăng lên 65% ở độ tuổi 55-74.

Theo bác sĩ Tân, ở giai đoạn đầu, ung thư tuyến tiền liệt, bệnh thường tiến triển âm thầm, không có triệu chứng rõ ràng. Người có yếu tố nguy cơ cao như tiền sử gia đình mắc bệnh hoặc mang đột biến gene liên quan ung thư tuyến tiền liệt nên tầm soát từ năm 45 tuổi. Tầm soát bao gồm xét nghiệm kháng nguyên PSA, khám trực tràng định kỳ 1-2 lần mỗi năm và siêu âm khi cần thiết.

Hằng Trần