BS.CKI Bạch Thị Chính, Giám đốc Y khoa, Hệ thống tiêm chủng VNVC, giải thích như trên, thêm rằng uốn ván có tỷ lệ tử vong lên đến 90% phụ thuộc tuổi và tình trạng nghiêm trọng của bệnh. Việt Nam hàng năm ghi nhận nhiều ca tử vong do uốn ván, như người đàn ông 51 tuổi ở Vũng Tàu tử vong hôm 3/4 sau hai tuần điều trị tích cực do mắc uốn ván.

"Trường hợp thoát nguy kịch, người bệnh có thể phải chịu các di chứng nặng nề như cứng cơ khớp kéo dài 6-12 tháng", bác sĩ Chính nói.

Vi khuẩn uốn ván xâm nhập vào cơ thể từ vết thương rất nhỏ, gây co thắt toàn thân, trụy tim, suy hô hấp cho người mắc. Ảnh: Lê Phương

Theo bác sĩ Chính, vi khuẩn uốn ván tồn tại dưới dạng bào tử trong môi trường và có mặt ở mọi nơi. Mầm bệnh có thể xâm nhập cơ thể từ vết thương rất nhỏ như vết trầy xước, vết thương do kim đâm, sau đó phát triển thành vi khuẩn và tiết ra độc tố tấn công hệ thần kinh của người bệnh. Các vết thương hoại tử, nhiễm bẩn, yếm khí càng dễ tạo điều kiện cho vi khuẩn uốn ván gây bệnh.

Vi khuẩn tiết ra hai loại độc tố gồm tetanospasmin và tetanolysin. Tetanolysin có chức năng phá hoại mô tại khu vực nha bào uốn ván xâm nhập, tạo điều kiện cho độc tố tetanospasmin xâm nhập vào máu và hệ thần kinh dễ dàng hơn. Tetanospasmin sẽ phá hủy các protein cần thiết cho hoạt động của tế bào thần kinh. Đồng thời, chất này khiến cơ thể không thể kiểm soát được các cơn co cơ, dẫn đến các triệu chứng như khóa hàm, cứng cổ, khó nuốt, đau cơ, cong người như hình vòng cung. Lực co cơ mạnh có thể gây gãy xương hoặc rách cơ.

Độc tố khi xâm nhập não sẽ gây rối loạn chức năng kiểm soát các hoạt động như huyết áp, nhịp tim, nhiệt độ cơ thể của hệ thần kinh trung ương. Người bệnh có thể sốt cao, đổ mồ hôi, rối loạn huyết áp và nhịp tim dẫn đến ngưng tim, đe dọa tính mạng.

Bệnh nhân cần được điều trị khẩn cấp tại cơ sở y tế có khu vực hồi sức tích cực, theo dõi sát tình trạng hô hấp và dùng thuốc an thần để khống chế co giật, đồng thời xử trí vết thương. Ở giai đoạn nặng, người bệnh sẽ được hỗ trợ thở oxy, thở máy, đồng thời chăm sóc toàn diện như bù nước, dinh dưỡng, chống loét và vệ sinh cá nhân.

Thống kê tại Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TP HCM, chi phí điều trị trung bình cho một ca uốn ván là 20-30 triệu đồng, 50-100 triệu đồng nếu phải thở máy. Trường hợp cao tuổi, có nhiều bệnh nền phối hợp, chi phí điều trị có thể lên đến trên 200 triệu đồng.

Theo bác sĩ Chính, nhiều ca nặng, nguy kịch xuất phát từ sự chủ quan. Bệnh nhân tự chữa, sơ cứu, không tuân thủ các biện pháp dự phòng uốn ván và chỉ khám khi bệnh đã vào giai đoạn nặng.

Một công nhân tiêm huyết thanh và vaccine uốn ván tại VNVC Nguyễn Thị Tú, quận Bình Tân, TP HCM. Ảnh: An Hoa

Uốn ván có thể điều trị dự phòng bằng vaccine, hiệu quả đến 95%. Do đó, bác sĩ Chính khuyến cáo người dân tiêm ngừa uốn ván ngay khi có vết thương hở, để tránh nhiễm bệnh nặng, điều trị tốn kém.

Phác đồ tiêm phụ thuộc vào lịch sử chủng ngừa của từng người. Người lớn chưa rõ lịch sử tiêm, phác đồ gồm ba mũi, trong đó mũi 2 cách mũi 1 một tháng và mũi 3 cách mũi thứ 2 sáu tháng.

Trẻ em từ 2 tháng tuổi tiêm vaccine có thành phần ngừa uốn ván như 5 trong 1, 6 trong 1 (các vaccine có thể tiêm sớm từ 6 tuần tuổi). Sau lịch tiêm cơ bản, trẻ được khuyến cáo tiêm vaccine có thành phần uốn ván vào lúc 16-18 tháng, 4-6 tuổi, 9-15 tuổi. Vaccine cần nhắc lại mỗi 10 năm/lần hoặc khi có vết thương để tạo hiệu quả bảo vệ lâu dài.

Phụ nữ mang thai cần tiêm ngừa vaccine uốn ván đơn hoặc mũi phối hợp ngừa bạch hầu - ho gà - uốn ván trong thai kỳ, để bảo vệ bản thân và thai nhi, đồng thời giảm tỷ lệ mắc uốn ván sơ sinh khi em bé chào đời.

Người dân có thể chủ động tiêm ngừa uốn ván trước khi có vết thương. Sau đó, khi có nguy cơ mắc bệnh, chỉ cần tiêm nhắc một liều vaccine, không cần dùng Globulin miễn dịch (TIG) hoặc huyết thanh uốn ván (SAT).

Khi có vết thương xuyên thấu, chảy máu, mọi người xử trí theo 4 bước gồm: Rửa dưới vòi nước sạch để loại bỏ các chất bẩn, dị vật; Rửa lại với xà phòng; Không băng kín vết thương, không đắp các loại lá, bài thuốc dân gian không rõ nguồn gốc; đến cơ sở tiêm chủng để được bác sĩ chỉ định tiêm vaccine và huyết thanh kháng uốn ván càng sớm càng tốt kể từ khi bị thương.

Diệu Bình