Hệ miễn dịch là hệ thống phòng vệ tự nhiên của cơ thể, gồm nhiều loại tế bào như lympho bào, đại thực bào, bạch cầu trung tính, tế bào tua, các kháng thể cùng cytokine giúp nhận diện và tiêu diệt các tác nhân gây bệnh. Chức năng miễn dịch chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố như tuổi tác, giới tính, dinh dưỡng, tâm lý, giấc ngủ, mức độ vận động thể chất và cả hành vi tình dục.
Theo TS.BS.CK2 Trà Anh Duy, Trung tâm Sức khỏe Nam giới Men’s Health, hoạt động tình dục được xem như một dạng vận động kết hợp thể chất và cảm xúc, ảnh hưởng đến nhiều hormone và chỉ số miễn dịch. Nhiều nghiên cứu khoa học những năm gần đây đã làm sáng tỏ mối liên hệ giữa tần suất tình dục, chức năng miễn dịch ở cả nam và nữ.
Hoạt động tình dục và IgA - hàng rào miễn dịch đầu tiên
Nghiên cứu của Charnetski và Brennan công bố trên Psychological Reports, đo nồng độ kháng thể IgA trong nước bọt - một chỉ dấu miễn dịch tuyến đầu ở niêm mạc đường hô hấp và tiêu hóa. Kết quả, những người có hoạt động tình dục 1-2 lần mỗi tuần có nồng độ IgA cao hơn đáng kể so với nhóm không quan hệ hoặc quan hệ quá thường xuyên (trên 3 lần/tuần).
Sự gia tăng IgA được cho là kết quả của việc giải phóng oxytocin, endorphin và giảm cortisol - các yếu tố liên quan đến giảm stress và tăng cường miễn dịch bề mặt.
Tình dục, stress và miễn dịch
Stress mãn tính làm suy giảm chức năng miễn dịch bằng cách gia tăng cortisol - hormone ức chế sản xuất lympho bào và ức chế phản ứng viêm lành mạnh. Ngược lại, quan hệ tình dục là một hình thức giải tỏa căng thẳng hiệu quả, với sự tham gia của nhiều hormone như dopamine, serotonin và oxytocin.
Theo một nghiên cứu, những người duy trì đời sống tình dục đều đặn và hài lòng có mức cortisol huyết tương thấp hơn và khả năng kiểm soát stress tốt hơn nhóm ít quan hệ. Điều này gián tiếp củng cố vai trò điều hòa miễn dịch của tình dục thông qua cơ chế thần kinh - nội tiết.
Ảnh hưởng của tình dục đến các chỉ số viêm
Một số nghiên cứu gần đây cũng gợi ý rằng quan hệ tình dục điều độ có thể làm giảm các chỉ số viêm hệ thống - vốn là nền tảng trong nhiều bệnh mãn tính. Theo tác giả Lorenz và cộng sự trên Journal of Health Psychology, những người đạt mức độ hài lòng tình dục cao có CRP thấp hơn so với nhóm ít hài lòng.
Chỉ số CRP là một dấu ấn sinh học phản ánh mức độ viêm, được xem là yếu tố nguy cơ của bệnh tim mạch, đái tháo đường và các bệnh tự miễn. Mối liên hệ giữa giảm CRP và sự thỏa mãn tình dục gợi ý một cơ chế miễn dịch - tâm lý tiềm tàng đang được quan tâm nghiên cứu sâu hơn.
Tình dục và miễn dịch tế bào
Miễn dịch tế bào, bao gồm hoạt động của tế bào T và tế bào sát thủ tự nhiên đóng vai trò then chốt trong việc tiêu diệt virus và tế bào ung thư. Một nghiên cứu cho thấy phụ nữ có hoạt động tình dục thường xuyên có khả năng tăng đáp ứng miễn dịch tế bào tốt hơn sau khi tiêm vaccine cúm so với nhóm không quan hệ.
Nghiên cứu này gợi ý rằng tình dục có thể làm tăng hiệu quả của một số đáp ứng miễn dịch, bao gồm cả đáp ứng với vaccine. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh các dịch bệnh bùng phát.
Tình dục là "con dao hai lưỡi"
Mặc dù có nhiều lợi ích, tình dục không an toàn hoặc bị lạm dụng cũng là yếu tố làm suy yếu miễn dịch. Việc quan hệ với nhiều bạn tình, không sử dụng biện pháp bảo vệ làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục, bao gồm HIV - virus tấn công trực tiếp vào tế bào miễn dịch.
Hơn nữa, nếu quan hệ tình dục là hậu quả của áp lực, bị ép buộc hoặc xảy ra trong mối quan hệ không lành mạnh, thì lại có thể gây stress tâm lý nghiêm trọng, vốn là yếu tố ức chế miễn dịch. Do đó, tình dục chỉ thực sự giúp tăng miễn dịch khi được thực hiện trong điều kiện an toàn, tự nguyện với mức độ điều độ và cảm xúc tích cực.
Sự khác biệt giữa nam và nữ
Một điểm thú vị là ảnh hưởng của tình dục đến miễn dịch có thể khác nhau giữa nam và nữ do ảnh hưởng của hormone sinh dục như estrogen và testosterone. Estrogen được biết có tác dụng tăng cường miễn dịch, còn testosterone ở mức cao lại có xu hướng ức chế miễn dịch bẩm sinh, nhưng tăng đáp ứng miễn dịch đặc hiệu.
Tuy nhiên, có nghiên cứu chỉ ra rằng hoạt động tình dục đều đặn có thể giúp cân bằng miễn dịch ở cả hai giới, đặc biệt ở nhóm trung niên đang suy giảm nội tiết tố.
Tình dục và giấc ngủ - yếu tố trung gian tăng miễn dịch
Giấc ngủ chất lượng là yếu tố then chốt trong việc duy trì hệ miễn dịch khỏe mạnh. Hoạt động tình dục trước khi ngủ giúp nam giới và phụ nữ dễ đi vào giấc ngủ hơn, nhờ sự tiết oxytocin và endorphin. Ngủ sâu giúp cơ thể sản sinh cytokine chống viêm và duy trì sự cân bằng của các tế bào miễn dịch như lympho bào T và tế bào sát thủ tự nhiên. Như vậy, thông qua việc hỗ trợ giấc ngủ, tình dục cũng gián tiếp giúp tăng cường miễn dịch.
Quan hệ tình dục ở người cao tuổi và miễn dịch
Ở người lớn tuổi, hệ miễn dịch có xu hướng suy yếu, làm tăng nguy cơ nhiễm trùng và ung thư. Tuy nhiên, nghiên cứu của Muller và cộng sự trên Aging and Health Research cho thấy các cụ ông, cụ bà vẫn duy trì hoạt động tình dục phù hợp với thể trạng có chỉ số miễn dịch tốt hơn và ít viêm hệ thống hơn so với nhóm sống độc thân hoặc không còn ham muốn tình dục. Điều này chứng minh rằng tình dục không chỉ là biểu hiện của sức sống mà còn là tác nhân bảo vệ miễn dịch tích cực khi bước vào tuổi già.
Lê Phương
