"Việc tiêu hủy thuốc của các công ty này là sai", Phó Cục trưởng Quản lý Dược Tạ Mạnh Hùng nói ngày 12/6, khi trả lời VnExpress về các vụ việc gần đây. Ông đang yêu cầu các công ty liên quan và ngành y tế địa phương báo cáo quy trình hủy thuốc để xem xét, xử lý.

Theo Thông tư 03/2020 của Bộ Y tế, trường hợp thuốc hết hạn, thuốc giả hoặc không rõ nguồn gốc phải bị thu hồi. Người đứng đầu cơ sở ra quyết định thành lập Hội đồng hủy thuốc để tổ chức việc hủy thuốc, quyết định phương pháp cũng như giám sát việc hủy thuốc. Quá trình hủy phải bảo đảm an toàn cho người, súc vật và tránh ô nhiễm môi trường theo quy định về bảo vệ môi trường.

Đối với thuốc kiểm soát đặc biệt như thuốc gây nghiện, hướng thần, việc tiêu hủy còn phải tuân thủ quy định nghiêm ngặt hơn theo Nghị định 54 của Chính phủ. Sau khi hủy, đơn vị phải lập biên bản và gửi báo cáo cho Sở Y tế theo mẫu quy định.

Các chuyên gia cho rằng việc vứt bỏ thuốc ra đường không chỉ vi phạm quy định về quản lý chất thải y tế và bảo vệ môi trường mà còn tiềm ẩn nguy cơ cao đến sức khỏe người dân.

Cụ thể, các loại thuốc và thực phẩm chức năng khi bị vứt trực tiếp ra môi trường sẽ phân rã, hòa tan vào đất và nước, gây ô nhiễm nghiêm trọng. Nước mưa có thể cuốn trôi các chất này vào hệ thống sông, hồ, và mạch nước ngầm. Nhiều loại thuốc được thiết kế để tác động lên cơ thể sống, do đó, khi chúng xâm nhập vào môi trường, chúng có thể gây ra những ảnh hưởng không mong muốn đến động vật hoang dã.

Không những vậy, hành vi vứt thuốc ra môi trường có thể góp phần gây tình trạng kháng kháng sinh. Sự hiện diện của kháng sinh trong môi trường, dù ở nồng độ thấp, tạo áp lực chọn lọc khiến vi khuẩn phát triển khả năng kháng thuốc.

Ngoài ra, việc vứt thuốc bừa bãi có thể khiến chúng rơi vào tay những người không có ý định sử dụng đúng cách, bao gồm trẻ em, người lớn tuổi nhầm lẫn hoặc những người có ý định lạm dụng thuốc. Điều này làm tăng nguy cơ ngộ độc do tai nạn, sai liều, lạm dụng thuốc hoặc các hành vi phạm tội liên quan...

Tại các quốc gia phát triển, việc tiêu hủy thuốc được quản lý bằng những quy trình chặt chẽ và khoa học, nhằm đảm bảo an toàn tối đa cho môi trường và sức khỏe cộng đồng. Trọng tâm của hệ thống này là các chương trình thu gom thuốc từ cộng đồng, nơi người dân được khuyến khích mang thuốc hết hạn hoặc không dùng đến các điểm tập kết chuyên biệt tại nhà thuốc, bệnh viện, hoặc trung tâm y tế. Điều này giúp ngăn chặn tình trạng thuốc bị vứt bừa bãi vào thùng rác sinh hoạt hay xả thải xuống hệ thống thoát nước, những hành động có thể gây ô nhiễm nguồn nước và đất đai nghiêm trọng.

Sau khi được thu gom, thuốc sẽ trải qua quy trình tiêu hủy chuyên dụng, phổ biến nhất là đốt ở nhiệt độ cao trong các lò chuyên dụng, đảm bảo phân hủy hoàn toàn các hoạt chất độc hại. Ngoài ra, một số loại thuốc đặc biệt có thể được xử lý hóa học để trung hòa độc tính, hoặc trong trường hợp hiếm hơn là chôn lấp có kiểm soát tại các bãi rác được thiết kế đặc biệt. Tất cả các quy trình này đều được giám sát chặt chẽ bởi các cơ quan quản lý dược phẩm và môi trường với một khung pháp lý rõ ràng.

Cảnh sát kiểm tra các hộp thực phẩm chức năng bị bỏ ở bãi đất trống dọc đường Nguyễn Văn Linh, huyện Bình Chánh, trưa 6/6. Ảnh:Đình Văn

Mới đây, hàng trăm vỉ thuốc Cetecocenzitax chống say tàu xe, chống rối loạn tiền đình còn hạn sử dụng hơn một năm bị vứt bỏ tại bãi rác tự phát ven đường ở Đà Nẵng. Cơ quan chức năng xác định đây là thuốc không đạt chất lượng của Công ty Dược Trung ương 3 đã được chuyển cho người ve chai, sau đó bị vứt ra đường.

Tại TP HCM, lực lượng chức năng vừa thu giữ hàng nghìn hộp thuốc, thực phẩm chức năng dành cho trẻ em và phụ nữ còn nguyên nhãn mác, hạn sử dụng đến năm 2026-2028, bị vứt thành đống tại bãi đất trống cạnh đường Nguyễn Văn Linh (huyện Bình Chánh). Công an đang điều tra dấu hiệu hàng giả.

Bà Phạm Khánh Phong Lan, Giám đốc Sở An toàn Thực phẩm TP HCM, cho biết đã chuyển vụ việc sang cơ quan công an điều tra. Theo bà Lan, việc phi tang các sản phẩm này cho thấy những người vi phạm đã nhận thức được sai phạm nhưng cố tình phi tang để trốn tránh xử lý. Bà khuyến cáo các tổ chức, cá nhân "đã lỡ tham gia phân phối sản phẩm giả nên tự nguyện thông báo cho cơ quan chức năng để thực hiện thu hồi đúng quy trình".

Đối phó với tình trạng hàng giả ngày càng phức tạp, Chính phủ đã thành lập tổ công tác đặc biệt và phát động đợt cao điểm chống buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả trên toàn quốc từ 15/5 đến 15/6. Bộ Y tế cũng đã thành lập 15 tổ kiểm tra đột xuất trong các lĩnh vực này và đang tổng hợp kết quả từ các địa phương.

Thuốc chữa bệnh là mặt hàng đặc biệt, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và tính mạng người dùng. Theo quy định pháp luật, hành vi sản xuất, kinh doanh thuốc giả bị nghiêm cấm và có thể bị xử lý hình sự với mức phạt từ hai năm tù đến tử hình.

Lê Nga - Lê Phương