Tháng 7, Công an TP HCM phát hiện hàng trăm kg hoa chuối bị 3 cơ sở ngâm vào nước có hàn the, chất tẩy trắng trước khi bán ra thị trường. Hoa chuối bào là nguyên liệu quen thuộc trong nhiều món ăn, được sử dụng như một loại rau ăn kèm, góp phần tăng hương vị và độ ngon miệng cho món ăn. Việc ngâm hóa chất vào nhằm cho nguyên liệu này trở nên trắng, giòn và bảo quản được lâu hơn.

Tác hại của hàn the

PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh từ Viện Công nghệ Sinh học và Thực phẩm, Đại học Bách khoa Hà Nội, giải thích hàn the là muối natri của acid boric, thường được dùng trong thực phẩm để giữ độ tươi ngon, chống ôi thiu và tăng độ dẻo. Người dân thường cho hàn the vào bánh đúc để bánh cứng hơn, hoặc cho vào bánh cuốn, bún để tăng độ dai.

Tuy nhiên, hàn the là hóa chất độc hại, gây ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe, đặc biệt có thể làm sa sút trí tuệ. Vì vậy, Việt Nam đã cấm hoàn toàn việc sử dụng hàn the trong sản xuất và chế biến thực phẩm. Dù vậy, trên thực tế, nhiều người kinh doanh vẫn lén lút thêm hàn the vào thực phẩm như một chất phụ gia để món ăn dai ngon hơn.

Khi hấp thu vào cơ thể, hàn the gây nhiều tác động tiêu cực, đặc biệt lên não bộ. Chất này xâm nhập vào tế bào thần kinh, gây tổn thương, dẫn đến các vấn đề về trí nhớ và phát triển trí tuệ, nhất là ở trẻ em. Trong trường hợp nghiêm trọng, hàn the có thể làm chậm phát triển thần kinh, gây đần độn hoặc suy giảm nhận thức. Mặc dù tác hại có thể không biểu hiện ngay lập tức, việc tích tụ hàn the theo thời gian sẽ gây ra các vấn đề sức khỏe mãn tính.

Ngoài ra, hàn the còn gây rối loạn tiêu hóa, hấp thụ và chuyển hóa dinh dưỡng, làm tổn hại gan, thận. Chỉ với liều lượng thấp, hàn the đã có thể gây ngộ độc cấp tính. Ở liều cao hơn, chúng có thể dẫn đến tử vong. Các triệu chứng ngộ độc cấp tính thường xuất hiện sau 6-8 giờ, bao gồm buồn nôn, tiêu chảy, đau co cứng cơ, co giật, vật vã, suy thận, tim đập nhanh, sốc trụy mạch và da xanh tím.

Măng là một trong những thực phẩm dễ bị tẩm hóa chất. Ảnh minh họa: Bùi Thủy

Mối nguy từ chất tẩy trắng thực phẩm

PGS.TS Trần Hồng Côn, Khoa Hóa, Đại học Khoa học Tự nhiên Hà Nội, cho biết nhiều nơi sử dụng các chất tẩy trắng không được cấp phép, hoặc dùng đúng hóa chất nhưng vượt quá ngưỡng cho phép, đều gây nguy hiểm. Hiện nay, đa số chất tẩy trắng được làm từ natri sunfit (Na2SO3) và các chất rẻ tiền khác. Nhiều sản phẩm không có nhãn mác, bao bì, không ghi rõ hạn sử dụng, liều lượng, gây nguy hiểm lớn cho sức khỏe.

Ví dụ, chất tẩy trắng dùng cho lòng lợn thường là hydro peroxyd (H2O2), hay còn gọi là oxy già, giúp thực phẩm trắng sáng và khử mùi hôi. Về lý thuyết, H2O2 sẽ phân hủy hết sau khi rửa sạch. Tuy nhiên, khi dùng trong thực phẩm, H2O2 có thể phản ứng với các chất khác trong món ăn, tạo ra hợp chất mới gây hại. Do đó, người tiêu dùng ăn càng nhiều càng có nguy cơ tích tụ hóa chất và ngộ độc.

Tương tự, các loại bún, phở hàng ngày thường được tẩy trắng bằng axit oxalic để trở nên sáng bóng bất thường. Chất tinopal, có khả năng phát huỳnh quang, tạo hiệu ứng tán xạ trên bề mặt sản phẩm, cũng được sử dụng. Một số món ăn khác như măng trắng cũng có nguy cơ cao sử dụng chất tẩy trắng để giữ màu sắc tươi mới và bảo quản lâu hơn.

"Sử dụng các loại hóa chất tẩy trắng có thể dẫn đến ngộ độc cấp tính với biểu hiện nôn ói, chóng mặt, tiêu chảy... Về lâu dài, đây là nguyên nhân dẫn đến các bệnh mãn tính, trong đó có tiềm ẩn khả năng gây ung thư", ông Côn nói.

Cách phòng tránh

Các chuyên gia khuyến nghị cách tốt nhất để phòng ngừa là không sử dụng thực phẩm nghi ngờ chứa hóa chất độc hại. Tuy nhiên, việc này khá khó vì nhiều món ăn phổ biến có thể bị tẩm hóa chất mà khó nhận biết. Tốt nhất, người tiêu dùng nên chọn thực phẩm có nguồn gốc rõ ràng, thương hiệu uy tín và nhãn mác đầy đủ. Hạn chế mua đồ chế biến sẵn, thay vào đó nên tự chuẩn bị món ăn từ thực phẩm tươi sống để đảm bảo an toàn cho sức khỏe.

Thúy Quỳnh