Nghiên cứu do Giáo sư Nicholas Huntington thuộc Viện Khám phá Y sinh học Monash và các cộng sự thực hiện, công bố trên tạp chí chuyên ngành Cancer Cell vào tháng 6/2025. Phát hiện này mở ra hướng điều trị an toàn và hiệu quả hơn cho bệnh nhân ung thư, vận dụng "chiến binh" có sẵn trong cơ thể là tế bào miễn dịch.

Nhóm nghiên cứu phát hiện một gene khi bị vô hiệu hóa sẽ khiến tế bào sát thủ tự nhiên (Natural Killer - NK) phản ứng mạnh hơn với yếu tố tăng trưởng IL-15 có sẵn trong cơ thể. Việc làm tăng độ nhạy này giúp các tế bào miễn dịch dễ dàng phát hiện và tiêu diệt tế bào ung thư ngay từ giai đoạn đầu.

IL-15 là yếu tố tăng trưởng được cơ thể tạo ra nhằm kích hoạt các tế bào miễn dịch, gồm cả tế bào NK, lực lượng có nhiệm vụ truy tìm và tiêu diệt tế bào ung thư mới xuất hiện. Tuy nhiên, tế bào ung thư thường phát triển cơ chế để ức chế hoạt động của NK, làm giảm hiệu quả bảo vệ của cơ thể.

Việc bổ sung IL-15 từ bên ngoài từng được kỳ vọng là hướng điều trị tiềm năng, nhưng lại gây độc tính cao vì kích hoạt miễn dịch ở cả các cơ quan khỏe mạnh. Vì vậy, việc kích hoạt phản ứng miễn dịch bằng chính IL-15 trong cơ thể, thay vì bổ sung từ ngoài, được xem là hướng đi an toàn và hiệu quả hơn.

Kết quả nghiên cứu trên mô hình tiền lâm sàng cho thấy khi tắt gene mục tiêu, tế bào NK có thể phản ứng mạnh mẽ hơn với lượng IL-15 rất nhỏ, từ đó cải thiện chức năng miễn dịch và làm chậm sự phát triển của ung thư đại tràng.

Tế bào sát thủ trong cơ thể. Ảnh: Unplash

Gene này tạo ra một loại enzyme có thể bị vô hiệu hóa bằng thuốc phân tử nhỏ. Trước đây, một số thuốc cùng cơ chế đã được thử nghiệm trên bệnh nhân loạn sản tủy, cho thấy hiệu quả tiêu diệt tế bào ung thư.

"Chúng tôi tin rằng có thể phát triển các loại thuốc ức chế mới, nhắm trúng đích và an toàn hơn, phù hợp với những ca mà liệu pháp miễn dịch hiện tại chưa mang lại hiệu quả", Giáo sư Huntington nói.

Ở bệnh nhân ung thư đại tràng, các khối u thường tạo ra nhiều IL-15 hơn mô khỏe mạnh. Tuy nhiên, chúng cũng có thể biến đổi gen IL-15 để né tránh hệ miễn dịch, dẫn đến nguy cơ tái phát cao hơn. Việc tăng độ nhạy của tế bào NK với IL-15 nội sinh giúp phản ứng miễn dịch tập trung vào khối u mà không ảnh hưởng đến các cơ quan khác.

Nhóm nghiên cứu sử dụng công nghệ sàng lọc CRISPR để xác định hai gene có thể bị loại bỏ hoặc ức chế nhằm tăng cường phản ứng của tế bào NK với IL-15.

Theo ông Jai Rautela, CEO của oNKo-Innate, chiến lược mới này có thể được sử dụng kết hợp với các liệu pháp miễn dịch tiêu chuẩn hiện hành như thuốc ức chế điểm kiểm soát.

"Các loại thuốc tăng tín hiệu IL-15 có thể tạo thêm một lớp bảo vệ trong điều trị các khối u tiến triển", ông nói.

Nhóm tác giả nhận định nghiên cứu là minh chứng rõ ràng cho thấy miễn dịch học chuyên sâu có thể tháo gỡ những nút thắt sinh học từng được xem là không thể, từ đó mở ra thế hệ liệu pháp miễn dịch tiềm năng.

Thục Linh (Theo Monash University)