PGS.TS.BS.CKII Nguyễn Hữu Ước, Chủ tịch Hội Bệnh mạch máu Việt Nam, Trưởng khoa Phẫu thuật Tim, Mạch máu và Lồng ngực, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội, cho biết thông tin trên tại Hội nghị khoa học toàn quốc lần thứ IV hôm 6-7/6, do Hội Bệnh mạch máu Việt Nam tổ chức tại Huế. Tại hội nghị, các bác sĩ báo cáo và thảo luận chuyên sâu nhằm tìm kiếm giải pháp mới nâng cao hiệu quả chăm sóc, điều trị các vấn đề ở đường vào mạch máu.

Người bệnh suy thận mạn giai đoạn cuối mất khả năng tự lọc bỏ chất độc ra khỏi cơ thể. Chạy thận nhân tạo là phương pháp lọc máu thay thế cho thận, giúp loại bỏ chất độc, duy trì sự sống cho người bệnh. Để duy trì chạy thận lâu dài, bệnh nhân cần có đường vào mạch máu (vascular access) ổn định giúp kết nối cơ thể với máy lọc máu nhằm loại bỏ độc chất trong máu, đưa máu sạch trở lại. Hiện người bệnh phải đối mặt với nhiều biến chứng tại đường vào mạch máu, trong đó nhiễm trùng là nguy cơ phổ biến, có thể gây tử vong. Ngoài ra, tắc mạch, phải mổ lại, thậm chí không còn vị trí nào để đặt đường vào mới cũng tốn chi phí cho người bệnh.

Để giải quyết vấn đề này, các chuyên gia cho rằng lựa chọn đường vào mạch máu phù hợp là yếu tố quan trọng. Hiện có ba nhóm đường vào mạch máu chính phục vụ cho lọc máu ở bệnh nhân suy thận mạn giai đoạn cuối, gồm ống thông (catheter) tĩnh mạch trung tâm (CVC), cầu nối động - tĩnh mạch tự thân (AVF) và cầu nối động - tĩnh mạch bằng ống ghép nhân tạo (AVG).

PGS Ước cho biết phương pháp CVC chỉ là giải pháp tạm thời, ứng dụng lâu dài làm tăng nguy cơ nhiễm trùng, tuổi thọ sử dụng không cao. "Hơn 80% bệnh nhân tại Việt Nam chạy thận mà không có đường vào mạch máu lâu dài, phải sử dụng ống thông tạm thời", PGS Ước nói. Các chuyên gia đánh giá AVF là lựa chọn tối ưu hiện nay cho người chạy thận nhân tạo. Phương pháp này có ưu điểm tuổi thọ cao, cung cấp lưu lượng máu tốt, ổn định, hạn chế tối đa biến chứng như huyết khối, tắc mạch, chi phí duy trì thấp hơn.

PGS Ước phát biểu tại hội nghị, nhấn mạnh vai trò của đường vào mạch máu đối với người bệnh chạy thận. Ảnh: Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh

Tại hội nghị, ThS.BS Đỗ Trung Dũng, khoa Phẫu thuật Tim, Mạch máu và Lồng ngực, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội, dẫn chứng trường hợp ông Tùng, 62 tuổi, suy thận mạn giai đoạn cuối, tăng huyết áp và đái tháo đường type 2, lọc máu bằng ống thông tĩnh mạch trung tâm. Tuy nhiên, phương pháp này gây bất tiện, hạn chế trong sinh hoạt hàng ngày, khó vệ sinh, nguy cơ nhiễm trùng cao. Nếu tiếp tục duy trì lọc máu bằng ống thông sẽ gây rủi ro cho người bệnh.

Người bệnh có đủ điều kiện để tạo AVF ở cánh tay. Bác sĩ tạo một đường dẫn trực tiếp từ hệ thống động mạch đến tĩnh mạch, đủ lớn, đủ chắc, có lưu lượng máu cao phục vụ cho việc đưa máu ra lọc và trả lại cơ thể đều đặn nhiều lần mỗi tuần.

Sau phẫu thuật một tháng, ông Tùng bắt đầu sử dụng AVF để lọc máu. Suốt hai năm sau đó, người bệnh không gặp biến chứng nghiêm trọng nào khác, sức khỏe cải thiện, chất lượng sống được nâng lên đáng kể.

Người bệnh chạy thận nhân tạo tại khoa Nội thận - Lọc máu. Ảnh minh họa: Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh

Nghiên cứu đăng trên tạp chí y khoa quốc tế Medicina năm 2025 cho thấy nhóm bệnh nhân AVF có tỷ lệ sống sót cao hơn so với các phương pháp còn lại, đạt 65,5%.

Theo bác sĩ Dũng, phương pháp AVF (tạo cầu nối động - tĩnh mạch) đang được triển khai rộng rãi tại Việt Nam, mở ra cơ hội giúp hàng nghìn người bệnh suy thận thoát cảnh phải đặt ống thông tạm thời. Điều này hạn chế tối đa nguy cơ nhiễm trùng, tăng lưu lượng máu lọc và kéo dài thời gian sống 5-10 năm hoặc lâu hơn nếu được chăm sóc tốt.

"Đường vào mạch máu là vấn đề sống còn với bệnh nhân suy thận, nhưng lâu nay chưa được quan tâm đúng mức", PGS Ước nói, giải thích thêm nguyên nhân là do trong ngành thận nhân tạo, thuốc, máy móc, kỹ thuật lọc thường được chú ý nhiều hơn là mạch máu. Việt Nam cũng đang thiếu các chuyên gia được đào tạo bài bản về xử lý biến chứng mạch máu.

Tỷ lệ bệnh thận mạn ở Việt Nam đang ở mức cao nhất châu Á - Thái Bình Dương, nhiều người phải chật vật tìm chỗ chạy thận. Các thống kê gần đây cho thấy Việt Nam có hơn 8,7 triệu người mắc bệnh thận mạn, chiếm 12,8% số người trưởng thành. Số ca mắc mới mỗi năm lên đến 8.000 và số bệnh nhân cần điều trị lọc máu do tiến triển của bệnh thận mạn khoảng 800.000 người.

Ly Nguyễn

*Tên người bệnh đã được thay đổi