Thạc sĩ, bác sĩ Phạm Văn Dương, khoa Nội tổng hợp, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội, cho biết thay đổi nội tiết tố, thể chất, cảm xúc khi mang thai kết hợp áp lực tâm lý như lo lắng về vai trò làm mẹ, tài chính, mối quan hệ hoặc tiền sử rối loạn tâm thần có thể khiến thai phụ trầm cảm.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ước tính có khoảng 10% phụ nữ mang thai trên toàn cầu bị rối loạn tâm thần, phổ biến nhất là trầm cảm. Tỷ lệ cao hơn ở các nước thu nhập thấp và trung bình, có thể đến 15,6%.

Trầm cảm gây ra nhiều triệu chứng về thể chất, cảm xúc, thường bị nhầm lẫn với những thay đổi cảm xúc bình thường trong thai kỳ. Một số dấu hiệu thường gặp gồm cảm giác buồn bã, trống rỗng hoặc tuyệt vọng kéo dài, thiếu năng lượng, mệt mỏi triền miên, rối loạn giấc ngủ, mất hứng thú với các hoạt động thường ngày, khó tập trung, lo âu dai dẳng, dễ thay đổi tâm trạng đột ngột, có ý nghĩ tự làm hại bản thân.

Những cảm xúc tiêu cực kéo dài trên hai tuần ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày, giảm chất lượng sống, tiềm ẩn nhiều nguy cơ sức khỏe của cả mẹ bầu và thai nhi. Theo bác sĩ Dương, tình trạng này không được điều trị có thể khiến thai phụ không chăm sóc bản thân, ăn uống kém, mất ngủ kéo dài, sử dụng chất kích thích như rượu, thuốc lá để xoa dịu cảm xúc. Người mẹ còn dễ bị thiếu máu, tăng huyết áp, đái tháo đường thai kỳ.

Những cảm xúc tiêu cực gây tăng trở kháng động mạch tử cung, khiến dòng máu đến nuôi bào thai bị giảm, thai nhi có thể chậm tăng trưởng trong tử cung, sinh non. Căng thẳng còn tạo ra những thay đổi về hệ vi sinh âm đạo, vì vậy thai phụ thường xuyên stress tăng nguy cơ viêm âm đạo do vi khuẩn và nấm. Những vi sinh vật này có khả năng lây truyền cho em bé ở thời điểm chuyển dạ. Tâm lý tiêu cực kéo dài gây rối loạn điều hòa trục hạ đồi - tuyến yên - tuyến thượng thận, làm tăng nồng độ hormone cortisol trong máu, truyền qua nhau thai, ảnh hưởng sự phát triển não bộ của thai nhi. Người mẹ bị trầm cảm khi mang thai thường hạn chế tương tác với con mình, từ đó ảnh hưởng không tốt đến sự phát triển về nhận thức, cảm xúc, khả năng giao tiếp của trẻ sau này.

Trầm cảm khi mang thai cũng làm tăng nguy cơ trầm cảm sau sinh. Điều này có thể khiến người mẹ không có đủ sữa cho con bú, giảm kết nối với em bé, nếu kéo dài dẫn đến các suy nghĩ, hành vi tiêu cực. Bác sĩ Dương khuyên gia đình nên hỗ trợ về mặt tâm lý cho phụ nữ mang thai. Mẹ bầu vui vẻ có thể sinh trẻ khỏe mạnh. Nếu xuất hiện triệu chứng của trầm cảm khi mang thai, thai phụ cần đến bác sĩ chuyên khoa tâm lý khám, xác định có thực sự bị trầm cảm không hay mắc các bệnh lý có triệu chứng tương tự. Từ đó, bác sĩ đưa ra phương pháp điều trị thích hợp. Điều trị trầm cảm khi mang thai được cá nhân hóa, cân nhắc giữa lợi ích và nguy cơ. Một số phương pháp có thể áp dụng như tâm lý trị liệu, dùng thuốc.

Bác sĩ Dương tư vấn cho một người bệnh. Ảnh: Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội

Theo bác sĩ Dương, không phải tất cả trường hợp trầm cảm khi mang thai đều có thể phòng tránh. Tuy nhiên, chăm sóc sức khỏe tinh thần ngay từ đầu thai kỳ có thể giúp giảm nguy cơ này. Bác sĩ khuyến cáo mẹ bầu nên tham gia lớp học tiền sản để chuẩn bị tâm lý cho việc làm mẹ, thiết lập lối sống lành mạnh như ngủ đủ giấc, ăn uống điều độ, tập thiền và yoga bầu, hoạt động thể chất nhẹ nhàng. Thai phụ nên tránh căng thẳng quá mức trong công việc, gia đình, tâm sự với người thân hoặc chuyên gia tâm lý khi cảm thấy quá tải.

Trịnh Mai