ThS.BS Phạm Văn Tín, khoa Ngoại Thần kinh - Cột sống, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội, cho biết vỡ phình mạch máu não (xuất huyết não) là dạng đột quỵ thể xuất huyết tối cấp, diễn biến rất nhanh và nguy cơ tử vong cao nếu không xử trí kịp. Mỗi năm, thế giới có gần 500.000 ca tử vong do vỡ phình mạch máu não. Trong đó, khoảng 15% người bị vỡ phình mạch máu não tử vong trước khi đến bệnh viện.

Xuất huyết não xảy ra khi thành mạch máu trong não bị nứt vỡ, máu thoát ra ngoài, tạo khối máu tụ chèn ép các tế bào não xung quanh. Nếu không phát hiện kịp thời, não bị tổn thương nghiêm trọng, để lại di chứng vĩnh viễn, đe dọa tính mạng.

Xuất huyết não thường xảy ra đột ngột, nhưng vẫn có những dấu hiệu đặc trưng như xuất hiện cơn đau đầu dữ dội và bùng phát bất ngờ, không giảm dù đã dùng thuốc giảm đau thông thường. Tay chân người bệnh có thể co giật, yếu hoặc liệt, đôi khi liệt nửa người hoặc tứ chi.

Một số trường hợp gây cảm giác tê bì chân tay, cứng cổ, cứng gáy, khó quay đầu. Nhiều bệnh nhân kèm buồn nôn, nôn ói, choáng váng, mất thăng bằng, khó đứng vững. Thị lực người bệnh cũng bị ảnh hưởng, mắt nhìn mờ, nhìn đôi, nhạy cảm với ánh sáng. Biểu hiện nói khó, rối loạn ngôn ngữ, nuốt khó, lơ mơ, mất ý thức cũng thường xảy ra do đột quỵ xuất huyết não. Khi tình trạng nặng, người bệnh có thể hôn mê sâu, nguy cơ tử vong cao.

"Nguyên nhân vỡ mạch máu não thường liên quan đến tình trạng các túi phình ở thành động mạch não mỏng và yếu dần theo thời gian", bác sĩ Tín nói. Khi túi phình phát triển lớn, thành mạch mất tính đàn hồi, dễ nứt vỡ dưới áp lực máu lưu thông. Tăng huyết áp là yếu tố làm tăng nguy cơ xuất huyết não. Huyết áp tăng cao đột ngột làm áp lực dồn lên túi phình vượt quá sức chịu đựng, dễ dẫn đến vỡ mạch máu não. Những người có chế độ ăn nhiều muối, ít vận động, rối loạn mỡ máu, thường xuyên căng thẳng, thức khuya hoặc ngủ không đủ giấc cũng dễ đối mặt nguy cơ này.

Phình mạch máu não bẩm sinh hoặc hình thành theo thời gian cũng dễ dẫn đến tình trạng này. Túi phình càng lớn, thành mạch càng yếu, chỉ cần một tác động nhỏ cũng có thể khiến túi phình vỡ ra bất ngờ. Một số dị dạng mạch máu bẩm sinh, nhất là bất thường tại các điểm nối giữa động mạch và tĩnh mạch não cũng làm dòng chảy máu thay đổi, lâu dần khiến thành mạch suy yếu.

Người đang dùng thuốc chống đông, thuốc điều trị ung thư hoặc mắc bệnh mạch máu não thoái hóa, có tiền sử xuất huyết não, dễ tái phát xuất huyết não nếu không được kiểm soát tốt. Lối sống thiếu lành mạnh như lạm dụng rượu bia, hút thuốc lá, dùng chất kích thích hoặc thay đổi thời tiết đột ngột có thể khiến mạch máu co giãn bất thường, làm tăng áp lực đột ngột lên thành mạch và dẫn tới vỡ túi phình.

Khi phát hiện người có các triệu chứng nghi ngờ vỡ mạch máu não, bác sĩ Tín khuyến cáo người nhà cần bình tĩnh đặt bệnh nhân nằm yên, giữ đầu hơi nâng cao khoảng 30 độ để giảm áp lực lên não. Tuyệt đối không tự ý cho uống thuốc giảm đau, thuốc hạ huyết áp hoặc bế xốc di chuyển mạnh. Gọi xe cấp cứu chuyên dụng hoặc số điện thoại cấp cứu 115 để được hỗ trợ y tế trên đường vận chuyển. Nếu phải đưa đi bằng xe cá nhân, cần có người ngồi cạnh quan sát, giữ cho bệnh nhân thông thoáng đường thở, tránh gục đầu hay ngã khỏi ghế. Thời gian "vàng" cấp cứu xuất huyết não là càng sớm càng tốt. Phát hiện sớm, di chuyển đúng tuyến bệnh viện có khả năng điều trị đột quỵ giúp tăng cơ hội sống, hạn chế di chứng nặng.

Điều dưỡng kiểm tra cho người bệnh đột quỵ xuất huyết não tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội. Ảnh: Linh Đặng

Điều trị vỡ mạch máu não chủ yếu tập trung kiểm soát chảy máu, giảm áp lực nội sọ và xử lý tổn thương não càng sớm càng tốt. Tùy mức độ chảy máu, vị trí phình mạch và tình trạng bệnh nhân, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật mở sọ để loại bỏ khối máu tụ hoặc can thiệp nội mạch bít túi phình. Một số trường hợp nhẹ có thể điều trị nội khoa để kiểm soát huyết áp, giảm phù não, theo dõi diễn tiến sát sao.

Bác sĩ Tín khuyến cáo người bệnh có túi phình mạch não cần kiểm soát huyết áp ổn định, uống thuốc đều đặn, không tự ý bỏ thuốc. Tầm soát túi phình, dị dạng mạch máu não định kỳ giúp phát hiện sớm bất thường. Chế độ ăn uống khoa học, giảm muối, bỏ thuốc lá, hạn chế rượu bia, tập thể dục đều đặn, duy trì cân nặng hợp lý, ngủ đủ giấc và tránh căng thẳng cũng giúp thành mạch khỏe hơn, hạn chế nguy cơ nứt vỡ.

Linh Đặng