Ung thư da hình thành do sự phát triển bất thường của tế bào trong mô da. Loại ung thư này xảy ra ở cả nam và nữ, với ba loại thường gặp nhất là ung thư biểu mô tế bào đáy, ung thư biểu mô tế bào vảy và ung thư hắc tố.

TS.BS Trần Hải Bình, Phó khoa Ung bướu, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội, cho biết nhiều người nhầm tưởng nhiệt độ cao gây ung thư da, thực tế tia cực tím (UV) trong ánh nắng mặt trời mới là yếu tố chính khiến da tổn thương. Có hai loại tia UV chính là UVA và UVB. Tia UVB tác động đến lớp ngoài cùng của da (lớp biểu bì), gây rám nắng và sạm da. Tia UVA có khả năng xuyên qua cửa kính, quần áo, thâm nhập sâu hơn vào lớp bên trong của da (lớp hạ bì), gây sạm nám da.

Khoảng 95% tia UV từ mặt trời chiếu xuống đất là tia UVA, 5% còn lại là tia UVB. Tiếp xúc thường xuyên với cả hai loại tia này có thể dẫn đến tổn thương DNA, khiến tế bào da phát triển mất kiểm soát, gây ung thư da.

Bác sĩ Bình dẫn thông tin từ thang đánh giá của Cơ quan Bảo vệ Môi trường Mỹ (EPA) cho thấy chỉ số tia cực tím (UV) an toàn khi trong ngưỡng 0-2 (mức gây hại thấp), ở mức thứ ba chúng bắt đầu làm tổn thương cho da. Trong những đợt nắng nóng gay gắt, chỉ số tia UV có thể đạt mức trên 8, mức rất cao khiến da bị bỏng rát nhanh chóng. Thời gian tiếp xúc với tia càng lâu, nguy cơ càng cao, nhất là người thường xuyên làm việc ngoài trời, người có làn da sáng màu, từng bị cháy nắng hoặc tiền sử gia đình có người mắc ung thư da. Khung giờ cường độ tia cao nhất thường là 10h-16h.

Dấu hiệu cảnh báo ung thư da gồm vết loét da lâu lành, đóng vảy, dễ chảy máu; nốt ruồi mới xuất hiện hoặc có hình dạng bất đối xứng, viền không đều, nhiều màu sắc, đường kính lớn hơn 6 mm hoặc thay đổi theo thời gian. Vùng da dày, nhô cao bất thường, có cảm giác ngứa, đau hoặc rát kéo dài cũng có thể cảnh báo. Bác sĩ Bình cho biết tiếp xúc lâu với tia UV còn có nguy cơ gây ra các vấn đề sức khỏe khác như bỏng nắng, tổn thương da dẫn đến lão hóa sớm, viêm hoặc bỏng giác mạc, hình thành đục thủy tinh thể, suy giảm thị lực, hệ thống miễn dịch suy yếu.

Miền Bắc đang trải qua đợt nắng nóng gay gắt nhất từ đầu mùa hè, với nền nhiệt phổ biến 37-39 độ C, có nơi trên 40 độ. Để phòng ngừa ung thư da trong mùa nắng nóng, bác sĩ Bình khuyên người dân nên hạn chế ra nắng trong khoảng 10h-16h, bởi lúc này chỉ số tia UV thường ở mức cao nhất. Nếu ra ngoài, mọi người cần che chắn kỹ càng, mặc quần áo dài, chất liệu dày, đội mũ rộng vành che cả mặt, cổ, tai, đeo kính râm có khả năng chống tia UV. Dùng khẩu trang vải dày hoặc khẩu trang chống nắng chuyên dụng, thay vì khẩu trang y tế mỏng.

Sử dụng kem chống nắng góp phần giảm tác động của tia UV đến da. Bác sĩ Bình khuyên chọn loại kem chống được cả UVA và UVB, chỉ số SPF từ 30 trở lên, thoa trước khi ra nắng ít nhất 15-30 phút và thoa lại sau mỗi 2 giờ, hoặc sau khi ra mồ hôi nhiều, rửa mặt, đi bơi... Kể cả khi đã che chắn bằng quần áo, mũ nón, vẫn nên dùng kem chống nắng cho những vùng da hở như mặt, cổ, mu bàn tay.

Nắng nóng khiến da dễ mất nước và trở nên yếu hơn. Do đó, mọi người nên uống đủ 2-2.5 lít nước mỗi ngày. Chế độ ăn nhiều rau xanh, trái cây giàu vitamin C, E, A góp phần tăng cường hàng rào bảo vệ da tự nhiên. Thường xuyên tự kiểm tra toàn thân, kể cả lưng, da đầu, lòng bàn chân... Nếu phát hiện bất kỳ tổn thương da bất thường nào về hình dạng, màu sắc, kích thước... người bệnh cần đến khám bác sĩ da liễu hoặc ung bướu khám để được chẩn đoán và xử lý kịp thời.

Hoài Phạm