Trong tuyên bố ngày 26/7, EMA nêu rõ các đánh giá lâm sàng đã xác nhận hiệu quả cao của lenacapavir, được công ty Gilead Sciences sản xuất, bán tại châu Âu với tên thương mại Yeytuo. Khi được Ủy ban châu Âu phê duyệt, giấy phép này sẽ có hiệu lực tại 27 quốc gia EU.

Các thử nghiệm lâm sàng đã chứng minh lenacapavir có hiệu quả gần 100% trong việc ngăn ngừa lây nhiễm HIV, thậm chí vượt trội hơn so với các phương pháp PrEP (dự phòng trước phơi nhiễm) hiện hành như thuốc uống hàng ngày (Truvada, Descovy) hoặc thuốc tiêm hai tháng một lần (cabotegravir).

Thời gian tác dụng kéo dài là ưu điểm lớn nhất của lenacapavir. Thay vì phải uống thuốc hàng ngày hoặc tiêm mỗi hai tháng, người dùng chỉ cần tiêm lenacapavir hai lần mỗi năm (cách nhau 6 tháng). Điều này giúp giảm gánh nặng về tần suất sử dụng, giúp người dùng dễ dàng tuân thủ phác đồ hơn, đặc biệt quan trọng với nhóm đối tượng cần dự phòng lâu dài.

Thuốc cũng tiết kiệm thời gian và chi phí đi lại cho người bệnh. Việc sử dụng thuốc ít thường xuyên, kín đáo hơn có thể giúp giảm bớt sự kỳ thị xã hội mà một số người dùng PrEP phải đối mặt.

Lenacapavir được chỉ định cho người có nguy cơ cao lây nhiễm HIV (như những người có quan hệ tình dục không an toàn hoặc tiêm chích ma túy)...

Bà Winnie Byanyima, Giám đốc Chương trình Phòng chống AIDS của Liên Hợp Quốc (UNAIDS), nhấn mạnh loại thuốc này có thể thay đổi quỹ đạo dịch HIV, với điều kiện nó được tiếp cận rộng rãi đến những người thực sự cần.

Thuốc lenacapvir tại một cơ sở sản xuất ở La Verne, California, tháng 6/2025. Ảnh:Gilead Sciences

Cùng với châu Âu, Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) đã cấp phép cho lenacapavir vào tháng 6. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến nghị các quốc gia cân nhắc cung cấp thuốc như một phương án phòng ngừa bổ sung cho nhóm nguy cơ.

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia lo ngại lenacapavir sẽ không thể triển khai rộng rãi đủ để kiểm soát HIV trên toàn cầu. Gilead đã cam kết mở rộng sản xuất thuốc gốc giá rẻ tại 120 quốc gia thu nhập thấp và có gánh nặng HIV cao, tập trung ở châu Phi, Đông Nam Á và Caribe.

Trong khi đó, khu vực Mỹ Latinh, nơi tỷ lệ lây nhiễm HIV đang gia tăng, không có trong danh sách này. Nhiều chuyên gia cho rằng đây là cơ hội đáng lẽ để chặn đứng đà lây lan HIV mà thế giới đang bỏ qua. Gilead chưa nêu lý do khu vực Mỹ Latin vắng tên trong danh sách.

Theo UNAIDS, năm 2023 thế giới có hơn 40 triệu người nhiễm HIV, gần 630.000 người tử vong do AIDS.

Thục Linh (Theo NBC News, Independent)