PGS.TS Nguyễn Thị Xuyên, nguyên Thứ trưởng Bộ Y tế, cho biết như trên tại hội thảo khoa học Cập nhật những bước tiến mới trong chẩn đoán và điều trị bệnh không lây nhiễm, do Tổng hội Y học cùng Roche Việt Nam, tổ chức hôm 26/7, tại Hà Nội.

"Việt Nam đang phải đối mặt với gánh nặng bệnh tật và tỷ lệ tử vong cao do sự gia tăng của các bệnh này", bà Xuyên nhấn mạnh. Đặc điểm chung của nhóm bệnh này là nguyên nhân phức hợp, khởi phát âm thầm, tiến trình kéo dài và để lại hậu quả nặng nề. Trong đó, căn nguyên chủ yếu là hút thuốc lá, rượu bia, chế độ ăn thiếu rau và trái cây, thiếu vận động thể lực, tiêu thụ muối cao. Người thừa cân béo phì, rối loạn lipid máu... có nguy cơ mắc tim mạch, đái tháo đường, ung thư, bệnh hô hấp mạn tính tăng, đặc biệt là ở nam giới.

GS.TS Nguyễn Viết Tiến, Phó Chủ tịch chuyên trách Hội đồng Y khoa Quốc gia, cũng nhận định đây chính là những "cơn sóng ngầm" đối với sức khỏe cộng đồng. Ông dẫn chứng những con số đáng báo động: bệnh lý tim mạch cướp đi sinh mạng của khoảng 200.000 người mỗi năm; gần 183.000 ca ung thư mắc mới và hơn 122.000 người tử vong hàng năm. Trong khi đó, bệnh hô hấp mạn tính ảnh hưởng đến 4,2% người trên 40 tuổi, còn tỷ lệ mắc đái tháo đường ở người trưởng thành là 5,4%.

Một thực trạng đáng lo ngại là phần lớn bệnh nhân chỉ được phát hiện khi bệnh đã ở giai đoạn muộn. Điển hình 65% bệnh nhân ung thư phổi tại Việt Nam được chẩn đoán ở giai đoạn 3 và 4, khiến cơ hội điều trị khỏi gần như không còn. Trong khi đó, khoảng 50% người tăng huyết áp không biết bệnh, chỉ 1/3 bệnh nhân được điều trị, nhiều người không tuân thủ điều trị.

Điều này cho thấy tầm quan trọng của việc chẩn đoán sớm, không chỉ giúp tăng cơ hội sống mà còn cho phép can thiệp kịp thời thông qua thay đổi lối sống và các liệu pháp dự phòng.

Bệnh nhân lấy máu xét nghiệm tại Bệnh viện Nhiệt đới TP HCM. Ảnh: Quỳnh Trần

Về chẩn đoán, các chuyên gia cho rằng các giải pháp xét nghiệm y khoa giá trị cao, theo hướng cá thể hóa, đang là chìa khóa giúp ngành y tế chuyển đổi tư duy từ "chữa bệnh" sang "chăm sóc chủ động". GS.TS Nguyễn Văn Kính, Phó Chủ tịch Tổng hội Y học Việt Nam, ví von chẩn đoán là "kim chỉ nam" cho mọi quyết định điều trị, mở đường cho y học cá thể hóa.

"Nhờ các dấu ấn sinh học tiên tiến, bác sĩ có thể xây dựng phác đồ điều trị riêng biệt, phù hợp với từng bệnh nhân dựa trên yếu tố di truyền, môi trường và lối sống, thay vì áp dụng một phương pháp chung", ông Kính phân tích. Ví dụ, chỉ cần dùng mẫu máu để phân tích DNA từ khối u (ctDNA), giúp theo dõi diễn biến ung thư và phát hiện tái phát sớm mà không cần can thiệp phẫu thuật xâm lấn.

Dù nguy hiểm, nhóm bệnh này hoàn toàn có thể phòng ngừa được. Các chuyên gia khuyến cáo người dân cần chủ động theo dõi sức khỏe, xây dựng chế độ ăn lành mạnh, tăng cường vận động và tránh các yếu tố nguy cơ như hút thuốc, lạm dụng rượu bia và căng thẳng kéo dài.

Lê Nga