Chỉ thị 20 của Thủ tướng yêu cầu Hà Nội đảm bảo từ 1/7/2026 không còn xe máy xăng lưu thông trong Vành đai 1 và mở rộng toàn thành phố từ 2030 khiến nhiều người dân sống trong khu vực này suy nghĩ tới việc chuyển sang xe điện sớm để làm quen với loại phương tiện mới, trước khi áp dụng vào năm sau.

Chi phí đổi xe điện với người thu nhập thấp

Nguyễn Ngân, 43 tuổi, tài xế xe ôm công nghệ cho biết đang thuê trọ tại Hà Nội, nuôi hai con ở quê. Ngân cho biết khá hoang mang với thông tin mới, bởi nếu không đổi sang xe điện coi như mất kế sinh nhai, trong khi đổi xe điện lại tốn thêm khoản tiền mua xe mới.

Chị cho biết, hiện chiếc xe xăng đang dùng để chở khách nếu bán không được 5 triệu, trong khi một chiếc xe máy điện có quãng đường ổn, phục vụ hợp lý cho công việc xe ôm có rẻ cũng khoảng 20 triệu. Số tiền bù thêm khá lớn so với thu nhập hàng tháng của chị.

"Số tiền gửi về quê nuôi hai con và tiền sinh hoạt của tôi ở Hà Nội sẽ phải tính toán lại, tiết kiệm hơn để dồn tiền mua xe điện", Ngân cho biết. Hiện cô ra đường từ lúc mặt trời lên, và kết thúc ngày làm việc vào lúc 2h sáng ngày hôm sau. Bên cạnh tiền đổi xe điện, việc sạc ở đâu cũng là vấn đề với người phụ nữ làm nghề xe ôm, vì chủ nhà trọ cấm sạc.

Một khách hàng đang xem xe máy điện tại một đại lý. Ảnh: Minh Quân

Lo lắng của Nguyễn Ngân có thể vơi đi phần nào khi Hà Nội đã công bố chính sách hỗ trợ. Cụ thể, người dân có xe máy chạy xăng hoặc diesel (đăng ký trước thời điểm nghị quyết có hiệu lực) tại các vùng phát thải thấp, khi chuyển đổi sang phương tiện xanh có giá trị từ 15 triệu đồng trở lên có thể được hỗ trợ 3 triệu đồng. Mức hỗ trợ 4 triệu đồng áp dụng với hộ cận nghèo; 5 triệu đồng với hộ nghèo. Mỗi cá nhân được hỗ trợ tối đa một xe đến hết năm 2030.

Thành phố dự kiến miễn 100% lệ phí trước bạ và lệ phí đăng ký biển số đối với phương tiện giao thông xanh từ ngày nghị quyết có hiệu lực đến hết năm 2030.

Công suất vận hành khi trời nóng

Đàm Quốc Anh, 32 tuổi, giáo viên sống tại Xã Đàn (trong vành đai 1), có nhà riêng ở mặt đất, hai vợ chồng sử dụng hai chiếc xe máy của Yamaha được 8 năm. Công việc mỗi ngày đi khoảng 20-30 km. Quốc Anh có điều kiện thuận lợi về nhà ở, kinh tế, nhưng lại băn khoăn về an toàn trong quá trình sử dụng.

Vào mùa hè, thời tiết miền Bắc cực đoan, nhiệt độ trung bình duy trì trên 35 độ và nền nhiệt có thể vượt quá 42 độ nên anh này lo sử dụng xe ngoài trời nắng nóng có ảnh hưởng đến nhiệt độ của pin và công suất của xe.

Trên thực tế, nhiều tài xế xe ôm công nghệ cho biết khi sử dụng xe máy điện ngoài trời nóng trong khoảng thời gian dài, pin xe sẽ bị quá nhiệt, xe không thể tăng tốc tối đa như ban đầu. Tuy vậy, với người sử dụng tần suất ít như Quốc Anh, sẽ không cần quá lo lắng về vấn đề này.

Một số mẫu xe không có đồng hồ đo nhiệt pin, nếu như tăng tốc tối đa liên tục xe sẽ tự giới hạn tốc độ và không vọt ga như lúc đầu. Trong khi các mẫu xe của Yamaha, Datbike trang bị đồng hồ đo nhiệt riêng cho pin và môtơ, cho phép người dùng biết tình trạng của xe để điều chỉnh tốc độ cho phù hợp.

Một cửa hàng bán xe máy điện ở Hà Nội. Ảnh: Minh Quân

Vì vậy sử dụng trong điều kiện nắng nóng, người dùng tránh vặn ga hết công suất khi không cần thiết, không đỗ xe nơi nắng nóng hoặc nơi không có mái che. Khi đi ngoài thời tiết nắng nóng về, không nên sạc ngay mà chờ khoảng 30 phút đến một tiếng để pin nguội rồi mới sạc.

Khó kiếm nơi vá lốp

Một vấn đề khác mà nhiều người lo ngại là xe thủng lốp không có chỗ thay. Nếu như lốp trước của xe máy điện có thể thay hoặc vá dễ dàng thì lốp sau thường là nơi đặt môtơ, quy trình tháo lắp phức tạp, nhiều thợ sửa xe chưa có kinh nghiệm hay các cửa hàng chưa đầu tư máy móc chuyên dụng sẽ từ chối vá hay thay lốp.

Một thợ kỹ thuật đã có vài năm kinh nghiệm sửa chữa xe máy điện cho biết trước đây khách hàng chủ yếu sử dụng các mẫu xe điện từ Trung Quốc như 133, X-men, việc vá hoặc thay lốp không gặp nhiều khó khăn. Tuy nhiên với các mẫu xe điện hiện đại, đối với vết thủng nhỏ, lốp sau của xe điện có thể vá dùi trong hoặc ngoài, thời gian xử lý tương tự xe máy xăng. Nhưng với các vết thủng lớn phải thay lốp sẽ tốn thêm 10-20 phút, một số mẫu xe phải tháo cốp, ngắt pin, ngắt kết nối các dây điện, ngoài ra phải tháo lốp bằng máy chuyên dụng để tránh xước hay tổn hại cụm môtơ điện.

Một cửa hàng sửa xe máy nhận sửa xe máy điện. Ảnh: Minh Quân

Hiện nay đa số sử dụng xe máy điện có môtơ gắn bánh sau, hiếm hoi có mẫu sử dụng hệ truyền động bằng xích, môtơ đặt giữa giúp việc tháo lốp dễ dàng và tương tự xe tay ga chạy xăng. Một số mẫu xe như Honda CUV e: hay Yamaha Neos có bánh sau dễ tháo để thay lốp hơn các mẫu xe điện trên thị trường.

Một lợi thế của xe máy điện ít cần bảo dưỡng hay sửa chữa. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng lốp và phanh của xe điện nhanh mòn hơn so với xe máy xăng, bởi xe máy điện nặng hơn, có gia tốc nhanh hơn do đó hệ thống phanh của xe máy điện cần thay thế sau 7.000-10.000 km so với 15.000-20.000 km của xe xăng.

Ngoài những yếu tố từ người dùng, nhiều người sinh sống và làm việc trong Vành đai 1 cho rằng lộ trình cấm xe xăng đang quá gấp gáp, vẫn còn nhiều vấn đề hạ tầng như hệ thống phương tiện công cộng chưa có nhiều, điện lưới liệu có thể đáp ứng nhu cầu sạc của các cụm dân cư lớn hay không, hoặc việc mâu thuẫn trong chính sách khuyến khích xe máy điện của nhà nước với việc các chung cư mini, chung cư trung và cao cấp lại cấm xe máy điện, cấm mang pin sạc lên nhà...

Ngoài ra giải pháp đổi pin của các hãng như Honda, Selex Motor đang triển khai nhưng nhiều người cho rằng chưa hợp lý về giá thuê pin, vị trí đổi pin và chất lượng pin sau khi đổi. Hơn nữa, việc tái sử dụng và xử lý pin vẫn còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ ảnh hưởng đến môi trường.

Minh Quân