Thông tin trên được TS Nguyễn Tuấn Quang, Phó cục trưởng Biến đổi khí hậu (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) nói tại Diễn đàn Net Zero Việt Nam 2025, ngày 18/7.

Ông Quang cho biết Bộ Tài chính đã trình Thủ tướng phê duyệt dự thảo Nghị định về sàn giao dịch tín chỉ carbon trong nước. Theo đó, sàn giao dịch này vận hành tương tự sàn chứng khoán, với hai loại hàng hóa là hạn ngạch phát thải và tín chỉ carbon.

Với thị trường quốc tế, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang xây dựng dự thảo Nghị định trao đổi quốc tế kết quả giảm phát thải khí nhà kính và tín chỉ carbon. Bản dự thảo này sẽ được Bộ trình Chính phủ trong năm nay. Như vậy, theo ông Quang, hành lang pháp lý và hạ tầng sẽ "hoàn thành vào cuối năm nay để vận hành thử nghiệm sàn carbon".

TS Nguyễn Tuấn Quang, Phó cục trưởng Biến đổi khí hậu tại sự kiện. Ảnh: The Leader

Tín chỉ carbon (carbon credit) là một loại giấy phép hoặc chứng chỉ có thể giao dịch, có giá trị mua bán và cung cấp cho người nắm giữ tín chỉ quyền phát thải một tấn CO2 hoặc loại khí thải khác nằm trong danh sách khí thải nhà kính.

Ông Lê Quang Linh, cố vấn tại công ty tài chính carbon Giant Bard, nói Việt Nam có tiềm năng lớn trong triển khai các dự án tạo tín chỉ carbon, bằng cách tận dụng nguồn tài nguyên sẵn có. Một số giải pháp tiêu biểu là than sinh học (biochar) từ phế phẩm nông nghiệp, thu hồi biogas phát điện từ chăn nuôi heo, đốt rác phát điện.

Ví dụ, biochar có thể giảm 10-12% phát thải carbon từ chuyển đổi chất thải thành năng lượng và lưu trữ carbon lâu dài trong đất. Việt Nam đã triển khai các dự án thí điểm và nghiên cứu cấp quốc gia về tính năng của sản phẩm này.

Dù nhiều tiềm năng, cơ quan quản lý cảnh báo việc giao dịch quốc tế không được kiểm soát chặt chẽ có thể khiến doanh nghiệp Việt thiếu hụt tín chỉ carbon, đồng thời Việt Nam khó đạt cam kết giảm thải.

Lãnh đạo Cục Biến đổi khí hậu giải thích các giao dịch quốc tế sẽ có điều chỉnh tương ứng, tức đóng góp với cam kết đóng góp quốc gia tự quyết định (NDC) của Việt Nam sẽ bị trừ và tính vào nước khác. "Nếu không quản lý các giao dịch này, chúng ta sẽ không thực hiện được cam kết", TS Quang nói.

Ở cấp độ doanh nghiệp, các hãng hàng không trong nước cần 2,3 triệu tín chỉ carbon trong 5 tháng nữa, nhằm đáp ứng thỏa thuận giảm thải theo CORSIA (chương trình bù đắp và giảm thiểu phát thải carbon trong hàng không quốc tế). Doanh nghiệp vận tải biển cũng cần giảm thải theo thỏa thuận hàng hải quốc tế của Liên Hợp Quốc.

Hay với cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) của châu Âu, nếu Việt Nam không có cơ chế định giá carbon và tín chỉ để bù trừ, doanh nghiệp không có biện pháp giảm thải sẽ phải nộp phí carbon lên tới 20-35% giá trị hàng hóa, hoặc mua tín chỉ bù trừ giá cao từ nước ngoài.

Bà Betty Palard, Phó chủ tịch Ùy ban tăng trưởng xanh của Eurocham, cũng khuyến nghị đơn vị tạo tín chỉ carbon hạn chế giao dịch quốc tế, dành cho nhu cầu trong nước, dự kiến tăng mạnh từ năm 2026.

Theo thống kê từ Ngân hàng Thế giới (WB), tính riêng xác nhận của tổ chức quốc tế Verra và Gold Standard, Việt Nam đã phát hành hơn 22 triệu tín chỉ carbon từ năm 2003, hơn một nửa số đó được phát hành trong năm ngoái. Với cơ chế phát triển sạch (CDM), Việt Nam đã được xác nhận và trao đổi hơn 40 triệu tín chỉ.

Thủy Trương