Hình dung bạn đang ở một bữa tiệc kinh doanh xa hoa tại Trung Quốc, nơi có bàn tiệc thịnh soạn và rượu mạnh. Chủ tiệc, sau nhiều vòng chúc rượu, mặt đỏ bừng, mắt ngầu, thậm chí loạng choạng hoặc nôn ói.

Ở nhiều nền văn hóa, say xỉn trong sự kiện trang trọng bị coi là đáng xấu hổ, không phù hợp, nhất là với đối tác tiềm năng. Nhưng tại đây, chủ tiệc lại được ca ngợi là người đáng tin.

Để tìm hiểu, Phó giáo sư Kang Siqin, Đại học Trung văn Hương Cảng, tỉnh Thâm Quyến cùng các đồng nghiệp Lin Wanlin, Đại học Trung Sơn và Zhu Jiangnan, Đại học Hong Kong dành hai năm tham dự các bữa tiệc kinh doanh khắp Trung Quốc, từ Quảng Đông đến Hà Bắc.

Bữa ăn mang tính nghi lễ

Cơ hội đầu tiên của phó giáo sư Kang là bữa tiệc của một người bạn doanh nhân ở Cửu Giang. Ban đầu, ông nghĩ đây chỉ là bữa tối để uống rượu, trò chuyện. Nhưng ông sớm nhận ra chúng phức tạp hơn: là những nghi lễ sống động, giàu truyền thống và tính biểu tượng, mọi chi tiết đều mang ý nghĩa.

Chủ tiệc hôm đó muốn bán một hệ thống quản lý sản phẩm cho công ty của bạn ông Kang. Bữa tiệc diễn ra trong phòng riêng tại một nhà hàng khách sạn nổi tiếng ở trung tâm Cửu Giang.

Cách sắp xếp chỗ ngồi cũng có quy tắc. Chủ tiệc ngồi đối diện cửa, khách quan trọng nhất bên trái họ. Vị trí của mọi người được phân công tỉ mỉ theo thâm niên, xen kẽ hai bên chủ tiệc và khách mời.

Cách xếp chỗ ngồi của chủ nhà và khách mời tại một bữa tiệc kinh doanh ở Trung Quốc. Ảnh: Ding Yining/SixthTone

Rượu thường là thương hiệu xa xỉ như Mao Đài. Dù ông Kang khó nhận ra sự khác biệt về hương vị, những người tham gia giải thích việc mời Mao Đài là cách tinh tế để nhấn mạnh tầm quan trọng của sự kiện, thể hiện sự trân trọng.

Mỗi người được một ly nhỏ 10 ml và một bình rượu 100 ml để đong đếm. Chủ tiệc mở đầu bằng lời chúc tập thể, sau đó đi một vòng chúc rượu, bắt đầu từ vị khách quan trọng nhất. Chủ tiệc luôn giữ ly thấp hơn đối tác, một cử chỉ khiêm tốn và tôn trọng. Với mỗi lời chúc, họ lặp lại: "Tôi xin cạn chén, ngài không nhất thiết phải uống hết", rồi nghiêng ly cho thấy đã cạn, thể hiện sự chân thành.

Những màn chúc rượu này có thể kéo dài hàng giờ. Khi buổi tối trôi về giai đoạn "uống tự do", không khí thoải mái hơn nhưng vẫn có chút căng thẳng.

Vị chuyên gia không nhớ mọi chi tiết vì cũng hơi say, nhưng nhớ rõ cuối buổi, chủ tiệc say rõ rệt. Đây cũng là một phần nghi lễ, thể hiện cam kết với mối quan hệ đang xây dựng. Trước khi chia tay, bạn của ông Kang đồng ý gặp lại đối tác vào tuần tới để bàn thêm về thỏa thuận.

Rõ ràng, đây không chỉ là bữa tối kinh doanh đơn thuần. Mọi thứ, từ rượu đến chỗ ngồi, đều được sắp đặt để khuyến khích việc uống. Nhưng vì sao say xỉn nơi công cộng lại quan trọng và được nhìn nhận tích cực?

Tìm kiếm sự tin cậy

Sau khi trao đổi với hàng chục doanh nhân, ông Kang nhận ra uống rượu trong các bữa tiệc ở Trung Quốc không chỉ là rượu, mà còn về những điều nó tiết lộ. Uống rượu giúp giải quyết vấn đề "bất đối xứng thông tin" trong kinh doanh. Hợp tác hiệu quả đòi hỏi đối tác phải đáng tin, cam kết lâu dài, không phải kẻ cơ hội.

Để chứng minh sự chân thành, đối tác tiềm năng phải gửi đi một "tín hiệu đáng tin cậy" về ý định - điều gì đó đủ khó hoặc tốn kém để ngăn kẻ cơ hội, nhưng người hợp tác thực sự có thể làm. Trong tiệc kinh doanh, tuân thủ quy tắc chỗ ngồi hay mời rượu đắt tiền là chưa đủ vì dễ giả mạo. Uống nhiều rượu mới là tín hiệu đáng tin.

Ở Trung Quốc, uống rượu là cách thể hiện thành ý, dễ dàng hợp tác trong công việc. Ảnh minh họa:

Wang Zhenhao

Trong suy nghĩ của người Trung Quốc, rượu làm giảm e dè, khiến việc che giấu ý định trở nên khó hơn. Chủ tiệc uống đến say cho thấy họ không có gì che giấu. Các dấu hiệu say xỉn như mặt đỏ, nói líu lưỡi, nôn mửa, rất khó giả mạo. Chúng là bằng chứng chủ tiệc sẵn sàng chịu khổ, thậm chí rủi ro tiết lộ quá nhiều, để thể hiện sự chân thành.

Nghiên cứu của ông Kang và cộng sự cho thấy lối suy nghĩ này phổ biến. Khảo sát 272 doanh nhân, nhân viên bán hàng ở tỉnh Quảng Đông, Giang Tây, Trung Quốc hè 2021 cho thấy, những đối tác tiềm năng uống nhiều và có biểu hiện say xỉn rõ rệt (so với người uống ít hoặc không biểu lộ) luôn được đánh giá đáng tin cậy nhất.

Nói cách khác, uống rượu trong tiệc kinh doanh Trung Quốc không chỉ để giải trí; đó là nghi lễ, màn trình diễn, và bài kiểm tra sự tin cậy. Nơi khuôn khổ pháp lý chưa đủ giải quyết vấn đề lòng tin, và quan hệ cá nhân là sống còn, việc uống rượu đóng vai trò như một "thể chế không chính thức" hiệu quả để xử lý bất đối xứng thông tin. Biến rượu thành "huyết thanh sự thật", các bữa tiệc này giúp xây dựng lòng tin, củng cố quan hệ.

Vậy nên, khi thấy ai đó say trong tiệc kinh doanh ở Trung Quốc, đừng vội chế giễu. Đằng sau những gương mặt đỏ bừng, chai rượu cạn là thông điệp "Bạn có thể tin tôi".

Minh Phương (Theo Sixth Tone)