Ý tưởng trục xuất công dân Mỹ phạm tội tới El Salvador được Tổng thống Donald Trump đưa ra trong cuộc gặp tại Phòng Bầu dục ngày 14/4 với Tổng thống El Salvador Nayib Bukele, người trước đó đồng ý tiếp nhận những người nhập cư bị Washington trục xuất.

"Chúng ta luôn phải tuân thủ luật pháp, thế nhưng ở Mỹ vẫn có những tên tội phạm đẩy người khác vào tàu điện ngầm, dùng gậy bóng chày đánh người già lúc họ không để ý. Đó thật sự là những con quái vật", ông Trump nói.

Tuần trước, Thư ký báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt nói rằng ông Trump quan tâm tới việc trục xuất "những tên tội phạm tàn ác, hung bạo" là công dân Mỹ đến El Salvador nếu có con đường hợp pháp để thực hiện điều đó. Trong cuộc gặp ở Nhà Trắng, ông Trump cho biết Bộ trưởng Tư pháp Pam Bondi đang "nghiên cứu luật" để thực thi phương án này.

Đây là lần đầu tiên ông Trump nêu ý tưởng đưa công dân Mỹ phạm tội đến siêu nhà tù Trung tâm Giam giữ Khủng bố (CECOT) khét tiếng ở El Salvador. Mỹ gần đây đã đưa hàng trăm người nhập cư Nam Mỹ bị cáo buộc là thành viên băng đảng tới nhà tù này.

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia hoài nghi về tính hợp pháp của ý tưởng đưa công dân Mỹ tới giam ở nhà tù El Salvador.

"Nó rõ ràng bất hợp pháp và vi hiến", Ilya Somin, giáo sư Trường Luật Antonin Scalia thuộc Đại học George Mason ở Mỹ, nói.

Luật nhập cư chỉ trao cho Nhà Trắng thẩm quyền trục xuất những người không phải công dân Mỹ, theo Emma Winger, luật sư tại nhóm vận động phi lợi nhuận Hội đồng Di trú Mỹ.

Erin Corcoran, chuyên gia về luật di trú ở Đại học Notre Dame tại Mỹ, đồng tình rằng "luật pháp Mỹ không có điều khoản nào cho phép chính phủ trục xuất công dân mình khỏi đất nước".

Tổng thống Mỹ Donald Trump (giữa) tiếp đón Tổng thống El Salvador Nayib Bukele (phải) tới Nhà Trắng ngày 14/4. Ảnh: AP

Anthony Kreis, giáo sư Trường Luật thuộc Đại học bang Georgia, cũng bày tỏ lo ngại về ý tưởng trục xuất công dân Mỹ mà ông Trump nêu ra. "Tôi không thấy việc trục xuất người Mỹ là hợp pháp theo quyền công dân cơ bản. Điều đó càng không hợp lý nếu giao người đó cho cơ quan nước ngoài", ông nói.

David Bier, chuyên gia về nhập cư tại Viện Cato theo chủ nghĩa tự do, nói rằng bình luận của ông Trump cho thấy tòa án Mỹ cần can thiệp để ngăn chặn kịch bản nước khác đảm nhận việc giam giữ công dân Mỹ.

"Công dân Mỹ không thể bị trục xuất đến nhà tù ở nước ngoài. Không có bất kỳ luật nào của Mỹ cho phép điều đó", ông nói.

Tuy nhiên, ông Trump đã nhiều lần tìm cách thách thức các giới hạn pháp lý, thậm chí phớt lờ lệnh tòa. Việc chính phủ Mỹ tháng trước trục xuất nhóm người nhập cư bị cáo buộc là thành viên băng đảng bạo lực tới CECOT mà không thông qua xét xử ở tòa án đã gây nhiều tranh cãi và kiện tụng.

Tòa án Tối cao Mỹ đã phán quyết rằng những người bị trục xuất có quyền được xét xử hợp pháp trước khi bị đưa tới El Salvador, bất chấp việc ông Trump viện dẫn Đạo luật Kẻ thù từ bên ngoài.

Tranh cãi càng gia tăng khi chính quyền ông Trump thừa nhận trục xuất nhầm Kilmar Abrego Garcia, người nhập cư chưa từng bị kết án tại Mỹ hoặc El Salvador. Chính phủ Mỹ trước đó cáo buộc anh là thành viên băng đảng MS-13, nhưng không đưa ra được bằng chứng.

Dù một thẩm phán liên bang yêu cầu nhanh chóng đưa Abrego Garcia trở lại Mỹ, chính quyền ông Trump nói rằng điều này nằm ngoài thẩm quyền của họ và quyết định phụ thuộc hoàn toàn vào El Salvador. Tổng thống Bukele ngày 14/4 nói rằng ông sẽ không làm như vậy.

Tòa án Tối cao Mỹ cũng đang xem xét vụ án. Tòa nói rằng dù chính phủ có nghĩa vụ "tạo điều kiện" cho Abrego Garcia trở về, tòa không thể xâm phạm thẩm quyền của Tổng thống về chính sách đối ngoại.

Nếu lập luận đó được áp dụng với công dân Mỹ, chính phủ có thể trục xuất họ ngay lập tức mà không vấp cản trở. Dù ông Trump nói chỉ muốn nhắm vào tội phạm, giới quan sát cho rằng chính phủ không có lý do gì để đối xử với những người chưa bị kết án theo cách như vậy.

Một khu giam giữ tại nhà tù khét tiếng CECCOT ở El Salvador ngày 4/4. Ảnh: AP

Tại Mỹ, các tù nhân vẫn có quyền hiến định cơ bản, có thể phản đối bản án hay điều kiện giam giữ. Giới quan sát tự hỏi liệu họ có được hưởng quyền như vậy nếu bị giam ở nhà tù nước ngoài hay không.

Bộ trưởng An ninh Nội địa Mỹ Kristi Noem tuần trước cho biết Tổng thống Bukele nói với bà rằng những người bị đưa đến nhà tù ở El Salvador "sẽ không bao giờ được ra khỏi đó".

Chuyên gia nhấn mạnh ý tưởng mới của ông Trump đã cung cấp thêm lý do để tòa án buộc phải yêu cầu chính quyền ông Trump đưa Abrego Garcia và những người bị trục xuất bất hợp pháp tới nhà tù El Salvador trở về Mỹ.

"Chính phủ Mỹ đã trục xuất nhầm một người đến nhà tù CECOT và tuyên bố không có cách nào đưa anh ấy trở về. Vì vậy, tòa án phải chấm dứt những hành động vi hiến này trước khi công dân Mỹ trở thành đối tượng tiếp theo", David Bier nói.

Thùy Lâm (Theo NBC News, Guardian)