Vi Đông Dịch, 33 tuổi, còn được gọi là "Vi Thần" vì bộc lộ tài năng toán học từ nhỏ, đạt được nhiều giải thưởng và thành tựu nghiên cứu. Anh đang làm giảng viên khoa Toán tại Đại học Bắc Kinh.
Anh sinh ra trong gia đình tri thức, bố mẹ đều giảng dạy tại Đại học Kiến trúc Sơn Đông. Cha anh, Vi Trung Lễ, từng là Phó viện trưởng Viện Khoa học, ủy viên Hội Toán học tỉnh Sơn Đông, từng nhận danh hiệu Nhà giáo ưu tú quốc gia.
"Chúng tôi thường được nghe chuyện giữa hai cha con. Khi rảnh rỗi, họ hay đùa nhau 'Nào, cùng giải một bài toán'. Đáng tiếc là vài năm trước, thầy Vi Trung Lễ đã qua đời", một nhân viên trường Đại học Kiến trúc Sơn Đông năm 2021 chia sẻ.
 |
Vi Đông Dịch (áo đỏ), khoe huy chương vàng Olympic Toán Quốc tế lần thứ 49 sau khi từ Tây Ban Nha về nước, trước cổng trường THPT Sư phạm Sơn Đông, hồi tháng 8/2008. Ảnh: Qilu Evening News |
Niềm đam mê toán học của Vi Đông chịu ảnh hưởng từ gia đình. Trong nhà có rất nhiều sách toán, từ cơ bản đến nâng cao. Năm lớp 1, Vi Đông Dịch đọc cuốn "Trường Toán của Hoa La Canh", từ đó bắt đầu say mê môn Toán. Cuốn sách chỉ toàn bài toán khó, nhưng từ khi giải được bài đầu tiên, Vi Đông Dịch đã cảm nhận niềm vui khác biệt và coi đó như hình thức giải trí.
Hoa La Canh (1910-1985), quê ở Giang Tô, là người sáng lập và tiên phong trong nhiều lĩnh vực Toán học ở Trung Quốc, là một trong những nhà Toán học người Trung Quốc có ảnh hưởng nhất trên thế giới.
Khi cô giáo tiểu học yêu cầu viết nhật ký hàng tuần, Vi Đông Dịch viết: "Cuối tuần rảnh rỗi, đứng trên ban công nhà nhìn xuống, thấy một con ếch đang nhảy tưng tưng. Nhìn đường nhảy của con ếch sao mà giống đường xoắn ốc hyperbol thế".
Năm 14 tuổi, khi đang học lớp 8, Vi Đông Dịch được thầy giáo Trương Vĩnh Hoa đưa vào đội tuyển Olympic của trường THPT Sư phạm Sơn Đông. Một năm sau, anh được miễn thi lên thẳng cấp ba.
"Trò ấy vừa có tư duy toán học nhạy bén, vừa nỗ lực không ngừng", thầy giáo nhận xét.
Vi Đông Dịch đã vượt qua các kỳ tuyển chọn khắt khe trong năm 2007 và 2008 để giành suất trong đội tuyển Trung Quốc dự thi Olympic Toán Quốc tế (IMO).
Ngày 21/7/2008, tại IMO lần thứ 49 tổ chức ở Madrid, Tây Ban Nha, Vi, 16 tuổi, học sinh lớp 10, đã giành huy chương vàng với điểm số tuyệt đối. Anh sau này cũng tiếp tục giành huy chương vàng IMO lần thứ 50 ở Bremen, Đức.
"Từ khi thích toán đến khi đoạt giải, mọi việc đến với con tôi đều tự nhiên. Cháu thực ra rất bình thường, có nhiều điểm yếu trong học tập và cuộc sống, như môn Văn và tiếng Anh", mẹ của Vi Đông Dịch khi đó trả lời phỏng vấn qua điện thoại.
Vi Đông Dịch được giáo viên đánh giá là "thiên tài toán học có năng khiếu và phong cách rất giống Trần Cảnh Nhuận". Trần Cảnh Nhuận (1933-1996), quê ở Phúc Kiến, là nhà toán học người Trung Quốc đã có nhiều cống hiến quan trọng cho lý thuyết số, bao gồm định lý Chen và số nguyên tố Chen.
 |
Vi Đông Dịch trong một tiết giảng ở Đại học Bắc Kinh. Ảnh: Đại học Bắc Kinh |
Khi được hỏi "đã làm bao nhiêu bài tập để giành được huy chương vàng Olympic?", Vi Đông Dịch cho hay anh không làm nhiều nhưng "nghĩ" rất nhiều. Bài nào nghĩ ra rồi thì không cần làm. Với anh, giải toán có lẽ chưa hoàn toàn thỏa mãn. Anh thường tự ra đề, đặt câu hỏi rồi dành thời gian dài suy nghĩ tìm lời giải.
Vi Đông Dịch không bao giờ chơi game online, thỉnh thoảng lên mạng để tìm đề toán, đôi khi mở tivi xem thời sự, không thích bóng rổ hay bóng đá. Sau kỳ thi Olympic ở Tây Ban Nha, đoàn trưởng cho các học sinh hai ngày tự do tham quan nhưng Vi Đông Dịch từ chối.
"Tôi không thích du lịch, phải ra ngoài từ sáng đến tối, lâu quá, mệt lắm", anh giải thích khi trả lời phỏng vấn.
Tầm Hạo, bạn cùng lớp cấp ba của Vi Đông Dịch, cho hay "cậu ấy cực kỳ nhạy cảm với Toán, tư duy logic rất mạnh, làm gì cũng phải theo logic. Khi bạn hỏi bài, cậu ấy nhiệt tình giảng giải, nhưng bình thường không chủ động giao tiếp".
Sau khi giành huy chương vàng Olympic Toán Quốc tế, Vi Đông Dịch được tuyển thẳng vào khoa Toán, Đại học Bắc Kinh năm 2010. Anh lấy bằng cử nhân năm 2014 và bằng tiến sĩ năm 2018.
Sau khi vào đại học, Vi Đông Dịch trở thành "huyền thoại" của khoa Toán. Có một học kỳ Vi được chọn làm trợ giảng. Giáo sư giới thiệu anh với các bạn: "Đây là trợ giảng của các bạn. Nếu có bài tập không làm được, có thể hỏi tôi. Nếu tôi không làm được thì hỏi trợ giảng. Nếu cả trợ giảng cũng không làm được, chắc đề bài sai rồi!".
Vi Đông Dịch tự nghĩ ra nhiều phương pháp giải toán còn ngắn gọn hơn phương pháp tiêu chuẩn, được gọi là "Phương pháp Vi" và "bất đẳng thức Vi Đông Dịch".
Từ tháng 12/2017 đến tháng 11/2019, anh làm nghiên cứu sinh sau tiến sĩ tại Trung tâm Nghiên cứu Toán học Quốc tế Bắc Kinh. Trung tâm này thành lập năm 2005, là viện nghiên cứu do nhà nước đầu tư trong khuôn viên Đại học Bắc Kinh.
"Lĩnh vực nghiên cứu chủ đạo của Vi là phương trình đạo hàm riêng, giải tích hình học. Anh sở hữu khả năng phân tích và tính toán xuất sắc, đã công bố hơn 10 bài nghiên cứu trên các tạp chí Toán học quốc tế nổi tiếng", là giới thiệu về Vi Đông Dịch trên trang web trung tâm.
Từ tháng 12/2019 đến nay, Vi Đông Dịch làm giảng viên Đại học Bắc Kinh. Thỉnh thoảng, anh lại gây sốt mạng xã hội qua video phỏng vấn với phong cách giản dị như thiếu niên năm xưa.
Trong video năm 2021, Vi Đông Dịch, tay cầm chai nước khoáng và túi nilon đựng vài chiếc bánh bao, tóc tai bù xù, trang phục giản dị, giới thiệu quá trình học tập và nghiên cứu của bản thân.
"Chúc các bạn thi tốt, chào mừng đến với Đại học Bắc Kinh, tôi cũng không biết nói gì hơn", anh nói.
Anh mới lập tài khoản mạng xã hội đầu tiên trên Douyin hồi đầu tháng và lập tức gây bão mạng, thu hút khoảng 25 triệu người theo dõi trong 10 ngày. Nhiều người theo dõi Vi Đông Dịch với hy vọng "xin vía" học giỏi cho người nhà trong kỳ thi năm nay.
Hồng Hạnh (Theo The Paper)
