Bộ Quốc phòng Nga ngày 31/7 tuyên bố kiểm soát hoàn toàn thành phố Chasov Yar ở tỉnh Donetsk. Các trang tin có liên hệ với quân đội Nga cho biết Sư đoàn Đổ bộ Đường không Cận vệ số 98 là mũi chủ lực trong chiến dịch, đồng thời công bố video thành viên đơn vị này giơ quốc kỳ Nga và cờ quân chủng tại nhiều khu vực trong thành phố.

Viktor Tregubov, phát ngôn viên nhóm chiến thuật - chiến lược Khortytsia của quân đội Ukraine, bác bỏ thông tin lực lượng Nga đã kiểm soát thành trì Chasov Yar. Tuy nhiên, quân đội Ukraine chưa cập nhật thêm về tình hình của họ trong khu vực này.

Chasov Yar nằm cách thành phố chiến lược Bakhmut khoảng 15 km về phía tây, từ lâu đã là một trong những cứ điểm phòng thủ kiên cố nhất của Ukraine tại vùng Donbass. Thành phố nằm ở độ cao hơn 200 m so với đồng bằng xung quanh, mang lại lợi thế quan sát và kiểm soát chiến trường vượt trội.

Trước khi Nga phát động chiến dịch đặc biệt vào tháng 2/2022, Chasov Yar từng là trung tâm hậu cần và chỉ huy của lực lượng Ukraine tại Donbass. Thành phố này cũng đóng vai trò là điểm tập kết lực lượng và bảo đảm hậu cần cho các đơn vị phòng thủ Bakhmut khi Nga mở chiến dịch công phá kéo dài 10 tháng vào thành trì này.

Sau khi Bakhmut thất thủ tháng 5/2023, thành phố Chasov Yar trở thành cứ điểm phòng thủ chính của Ukraine tại mặt trận này. Theo nhà phân tích Ukraine Oleksandr Musiienko, Chasov Yar là "chốt chặn cuối cùng" để ngăn lực lượng Nga tiến sâu vào các đô thị lớn còn lại do Ukraine kiểm soát ở Donetsk gồm Slavyansk, Kramatorsk, Druzhkovka và Konstantinovka.

Chiến dịch tiến công Chasov Yar được phát động từ khoảng tháng 4/2024. Địa hình tự nhiên phức tạp và hệ thống phòng thủ vững chắc bao quanh thành phố, cũng như tổn thất nặng vì những đợt tấn công trực diện vào các thành trì kiên cố của Ukraine trước đó, khiến Nga lựa chọn chiến thuật "tạo nồi hầm", gồm đánh thọc sườn, vây lấn, cắt đường tiếp tế hậu cần và bao vây cứ điểm đối phương.

Vị trí Chasov Yar và một số đô thị ở tỉnh Donetsk. Đồ họa: RYV

Giới chuyên gia quân sự nhận định kiểm soát Chasov Yar không chỉ mang lại lợi thế chiến trường cho Nga, mà còn mở ra cơ hội để Moskva tái định hình cục diện ở vùng Donbass, gồm tỉnh Donetsk và Lugansk.

Vị trí địa lý của Chasov Yar sẽ cho phép Nga chiếm ưu thế hỏa lực và uy hiếp các tuyến đường tiếp tế quan trọng của Ukraine.

Bộ Quốc phòng Nga khẳng định kiểm soát thành phố sẽ giúp họ đưa các đô thị lân cận như Kramatorsk và Slavyansk vào tầm bắn hiệu quả của pháo binh, đồng thời đe dọa trực tiếp đến Konstantinovka, một trung tâm hậu cần quan trọng khác của Ukraine ở Donetsk.

Ngoài bố trí pháo binh, quân đội Nga cũng có thể tận dụng độ cao của Chasov Yar để triển khai các đơn vị trinh sát mặt đất và thiết bị bay không người lái (drone), từ đó hiệu chỉnh đường đạn pháo và chỉ điểm mục tiêu cho bom lượn dẫn đường.

"Chasov Yar là điểm tựa chiến lược của Ukraine. Quân đội Nga kiểm soát nơi này không chỉ làm suy yếu tuyến phòng thủ của đối phương, mà còn tạo điều kiện để Moskva mở rộng phạm vi tấn công sâu hơn vào những khu vực Kiev còn kiểm soát ở Donetsk", nhà phân tích quân sự Julian Ropcke nói với tờ DW của Đức.

Theo Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW) có trụ sở tại Mỹ, Nga đã đạt được "những bước tiến chiến thuật đáng kể" ở khu vực Mykolaivka, phía tây Chasov Yar, nhờ tận dụng địa hình và hỏa lực vượt trội.

Cảnh đổ nát tại Chasov Yar trong bức ảnh công bố hôm 31/7. Ảnh: BQP Nga

Tuyến hậu cần của Ukraine ở mặt trận Donetsk sẽ bị cắt đứt nếu họ để mất Chasov Yar, do đây là điểm kết nối các tuyến đường bộ và đường sắt tới Kramatorsk, Slavyansk và Konstantinovka.

Deep State, nhóm phân tích dữ liệu tình báo có liên hệ với Bộ Quốc phòng Ukraine, thừa nhận phần lớn cứ điểm ở Chasov Yar đã thất thủ, khiến các tuyến đường tiếp tế từ Konstantinovka đến những thành phố khác ở Donetsk đang "bị đe dọa nghiêm trọng".

"Mất pháo đài chiến lược Chasov Yar là đòn giáng mạnh vào hệ thống hậu cần của Ukraine. Kiev sẽ phải tái cấu trúc toàn bộ chuỗi cung ứng, trong khi Moskva có thể tận dụng các tuyến đường này để củng cố vị trí của mình", Michael Kofman, chuyên gia về Nga tại Quỹ Carnegie vì Hòa bình Quốc tế có trụ sở tại Mỹ, nhận xét.

Giành được Chasov Yar cũng giúp Nga tạo bàn đạp để tiếp cận các đô thị chiến lược cuối cùng do Ukraine kiểm soát ở Donetsk, đặc biệt là Kramatorsk và Slavyansk, hai thành phố được coi là "trái tim" của phòng tuyến Ukraine tại khu vực này.

Điều này đồng nghĩa với Nga có thể tiến gần hơn đến mục tiêu kiểm soát toàn bộ tỉnh Donetsk, một trong những ưu tiên hàng đầu của chiến dịch đặc biệt.

Thống kê của ISW ngày 30/7 cho thấy Nga đang triển khai các đợt tấn công đồng thời ở nhiều khu vực quanh Chasov Yar nhằm khai thác lợi thế. Nếu Nga tiếp tục duy trì áp lực, Konstantinovka có nguy cơ bị bao vây từ ba hướng, trong khi Kramatorsk và Slavyansk cũng phải đối mặt với mối đe dọa từ pháo binh và bộ binh Nga.

"Nga đã đạt một số thành công chiến thuật tại Chasov Yar, nếu Ukraine không ổn định được tình hình, nguy cơ mất thêm các thành phố lớn ở Donetsk là rất cao", chuyên gia Musiienko cảnh báo.

Ngoài lợi thế quân sự, kiểm soát Chasov Yar còn nâng cao vị thế của Nga trong các cuộc đàm phán với Ukraine. Người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov từng khẳng định Nga muốn đạt được mục tiêu tại Ukraine một cách hòa bình, nhưng giới chuyên gia cho rằng kiểm soát các cứ điểm chiến lược như Chasov Yar cho thấy Moskva có thể đàm phán từ vị thế mạnh hơn.

Pháo tự hành Ukraine khai hỏa về phía vị trí Nga gần Chasov Yar hôm 22/7. Ảnh: AP

"Mỗi bước tiến quân sự của Nga, như tại Chasov Yar, đều làm tăng áp lực lên Ukraine và phương Tây trong các cuộc đàm phán. Nga đang cố gắng củng cố vị trí của mình trước khi đạt được thỏa thuận", Fiona Hill, chuyên gia phân tích chính trị thuộc Viện Brookings của Mỹ, nhận định.

Tờ Vzglyad của Nga nói rằng quân đội nước này chưa hoàn toàn kiểm soát một số khu vực phía nam và phía tây Chasov Yar, nhưng phần lớn thành phố đã thất thủ và Ukraine khó lòng tổ chức một cuộc phản công hiệu quả.

Theo chuyên gia Kofman, giành được Chasov Yar là minh chứng cho khả năng thích ứng chiến thuật của Nga sau những tổn thất nặng nề ở giai đoạn đầu xung đột. "Quân đội Nga đã học được cách tận dụng hỏa lực vượt trội và chiến thuật bao vây để làm suy yếu đối phương trước khi tấn công trực diện. Chasov Yar là ví dụ điển hình cho chiến thuật này", ông nhận định.

Tuy nhiên, một số chuyên gia phương Tây vẫn cho rằng thành công tại Chasov Yar là không đủ để giúp Nga kiểm soát toàn bộ Donetsk trong ngắn hạn. "Chasov Yar là chiến thắng chiến thuật quan trọng, nhưng Nga sẽ cần nhiều nguồn lực hơn để duy trì áp lực lên các thành phố lớn như Kramatorsk và Slavyansk", cây bút David Axe của Forbes nêu quan điểm.

Phong Lâm (Theo Forbes, ISW, DW)