Từ chỗ chỉ có vài thiết bị bay không người lái (drone) dân dụng được binh sĩ Ukraine dùng để xác định vị trí đội hình Nga khi xung đột bùng phát, nay các phương tiện không người lái đã thống trị chiến trường.

Drone của Nga và Ukraine liên tục hoạt động trên tiền tuyến dài 1.200 km. Chúng có thể rải mìn, vận chuyển đạn dược và thuốc men, thậm chí sơ tán thương binh. Drone tự sát có khả năng phát hiện mọi động thái dọc tiền tuyến và sẵn sàng đối phương bất kỳ lúc nào.

Khi các đoàn xe cơ giới Nga tiến vào nước láng giềng hồi tháng 2/2022, lực lượng Ukraine cần nhanh chóng tìm ra hướng di chuyển của chúng. Lúc này, những chiếc drone dân dụng, với giá thành chỉ khoảng 2.000 USD, được tận dụng để giám sát mọi động thái của các đơn vị Nga.

Những chiếc drone đã giúp quân đội Ukraine, vốn thua kém cả về binh sĩ lẫn hỏa lực, nắm được chính xác vị trí cần triển khai để chặn các mũi tiến công của Moskva.

Drone trinh sát nhanh chóng trở thành trang bị quan trọng, chủ yếu làm nhiệm vụ tìm kiếm khí tài, kho tàng hay sở chỉ huy đối phương.

Thời kỳ đầu, các nhóm phân tích sẽ xem video lưu trong thẻ nhớ của drone trở về căn cứ để đánh giá chiến trường. Sau một năm, họ bắt đầu sử dụng drone có khả năng cung cấp hình ảnh theo thời gian thực để theo dõi mục tiêu, cũng như chỉ điểm và hiệu chỉnh pháo binh.

Một điều chỉnh đơn giản và ít tốn kém đã biến những chiếc drone dân dụng thành vũ khí sát thương. Các kỹ sư phát hiện rằng chỉ cần lắp thêm bộ ngàm kẹp chế tạo từ máy in 3D và kích hoạt bằng nút điều khiển đèn của drone, chúng có thể thả lựu đạn. Vụ nổ sẽ thương vong cho binh sĩ, thậm chí phá hủy xe cơ giới nếu thả qua cửa nóc đang mở.

Theo thời gian, binh lính liên tục thử nghiệm nhiều cách khác nhau để gia tăng sức công phá, như nhồi thuốc nổ vào vỏ nhựa để giảm khối lượng, giúp drone mang được nhiều đạn hơn.

Một số chuyên gia phương Tây cho rằng chưa có thiết bị nào gây tác động lớn đến xung đột Ukraine hơn drone góc nhìn thứ nhất (FPV). Với thuốc nổ gắn trên thân, drone FPV sẽ lao thẳng vào mục tiêu, trở thành những phi cơ tự sát với giá rẻ và sát thương lớn.

Sức công phá của drone FPV không mạnh bằng đạn pháo, nhưng chúng lại chính xác hơn nhiều. Lượng lớn drone FPV được đánh giá là đạt hiệu quả tương đương đạn pháo.

Drone FPV bắt đầu xuất hiện trên chiến trường vào năm 2022, nhưng chỉ thực sự thay đổi cục diện tiền tuyến từ cuối năm 2023.

Quân đội Ukraine khi đó thiếu đạn pháo trầm trọng vì phải chờ Mỹ phê duyệt các gói viện trợ quân sự mới. Drone FPV trở thành cứu cánh giúp binh sĩ Ukraine kìm chân đối phương, bởi chúng có thể được sản xuất trong nước với giá thành thấp, không như rocket hay tên lửa được phương Tây viện trợ.

Phi công drone FPV có thể ngồi trong hầm trú ẩn cách tiền tuyến nhiều km và điều khiển thiết bị tập kích mục tiêu.

Lực lượng Nga lúc đó cũng bắt đầu triển khai lượng lớn drone FPV, khiến tiền tuyến gần như bị "đóng băng". Bất cứ thứ gì trong phạm vi 19-20 km từ chiến tuyến đều có thể trở thành mục tiêu của drone FPV. Chúng rẻ đến mức cả hai bên đều có thể sử dụng ở mọi nơi, ngay cả khi mục tiêu chỉ là một lính bộ binh đơn lẻ.

Một khu vực chiến trường Ukraine tính đến ngày 12/7. Đồ họa: WSJ

Drone FPV cũng có thể uy hiếp những mục tiêu nằm sâu trong lãnh thổ đối phương. Ukraine đã bí mật đưa hàng chục drone FPV vào đất Nga, sau đó triển khai chúng phá hủy ít nhất 10 oanh tạc cơ đối phương trong chiến dịch "Mạng nhện" hồi tháng 6.

Vì có kích thước nhỏ và tốc độ cao, drone FPV rất khó bị bắn hạ. Biện pháp phòng thủ chính là các hệ thống tác chiến điện tử, nhằm gây nhiễu tín hiệu liên lạc giữa drone và người điều khiển.

Nhiều đổi mới về drone trong xung đột đều bắt nguồn từ Ukraine, nhưng quân đội Nga lại là bên tiên phong ứng dụng cải tiến quan trọng nhất với drone FPV. Đó là điều khiển drone bằng cáp quang, khiến chúng hoàn toàn miễn nhiễm với các biện pháp gây nhiễu và bảo đảm độ chính xác gần như tuyệt đối trong các đòn tập kích.

Đến năm 2024, mối đe dọa từ drone FPV khiến nỗ lực tiếp tế cho binh lính ở tiền tuyến trở nên đặc biệt nguy hiểm. Ukraine phải tiếp tục tìm ra giải pháp và drone "Ma cà rồng" ra đời. Chúng được đặt tên như vậy một phần vì khả năng hoạt động trong đêm.

Cao khoảng 60 cm, có 6 hoặc 8 cánh quạt, có thể mang tới 9 kg tải trọng, drone "Ma cà rồng" ban đầu được Ukraine dùng để thả chất nổ lớn hơn so với các mẫu drone 4 cánh quạt.

Binh sĩ Ukraine gắn chất nổ vào drone FPV gần thành phố Bakhmut, vùng Donetsk, hồi năm ngoái. Ảnh: Reuters

Giờ đây, chúng còn vận chuyển mọi thứ, từ thức ăn, nước uống đến đạn dược, sạc dự phòng ra tiền tuyến, giúp binh lính không phải di chuyển qua những khu vực nguy hiểm nhất trên chiến trường, nơi drone đối phương có thể tập kích họ bất cứ lúc nào.

Dù vậy, một số chuyên gia cũng cho rằng drone "không còn bất khả chiến bại nữa" khi các bên tham chiến thích nghi nhanh chóng với tình hình mới.

"Kỷ nguyên thống trị chiến trường của drone đã đến hồi kết. Giống như những công nghệ quân sự từng được cho là sẽ thay đổi căn bản hình thức tác chiến, drone chỉ thống trị chiến trường trong thời gian ngắn. Sẽ chỉ là vấn đề thời gian trước khi các hệ thống chống drone hiệu quả xuất hiện", Mark Kimmitt, cựu chuẩn tướng từng giữ chức cố vấn ngoại trưởng Mỹ phụ trách các vấn đề chính trị - quân sự, cho hay.

Vũ Hoàng (Theo WSJ, AFP, Reuters)