Tỷ phú Elon Musk, lãnh đạo Ban Hiệu suất Chính phủ (DOGE), dự kiến kết thúc vai trò cố vấn chính phủ đặc biệt vào cuối tháng này. CEO Tesla tháng trước thông báo với các nhà đầu tư rằng ông đang giảm thời gian làm việc ở DOGE để tập trung hơn vào công ty.

Trong khi đó, Russ Vought, giám đốc Văn phòng Quản lý và Ngân sách Nhà Trắng (OMB), đang tìm cách tiếp quản và thúc đẩy nỗ lực cắt giảm chi tiêu chính phủ khi ông Musk rời đi.

Vought, đối tác ít lộ diện của ông Musk tại DOGE, sẽ thực thi hàng loạt chính sách tinh giản, từ cắt giảm quy định và làm việc với quốc hội để thu hồi ngân sách, tới tái phân loại lực lượng lao động liên bang và thúc đẩy đề xuất ngân sách năm 2025 theo hướng cắt giảm chi tiêu.

Vought gần đây công khai thúc đẩy "thẩm quyền thu hồi ngân sách" của ông Trump, động thái liên quan tới việc Tổng thống có thể từ chối các khoản ngân sách mà quốc hội quản lý và có thể gây ra cuộc chiến giữa nhánh lập pháp với Nhà Trắng về việc ai kiểm soát ngân sách liên bang. Một quan chức cấp cao OMB gần đây cho biết ý tưởng thu hồi ngân sách vẫn chưa bị loại khỏi các cuộc thảo luận.

Russ Vought trong phiên điều trần trước Ủy ban Ngân sách Thượng viện tại Đồi Capitol ngày 22/1. Ảnh: AFP

Vought là một chuyên gia lâu năm và từng làm việc tại OMB trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump. Ông từng ngăn các nghị sĩ đảng Dân chủ đưa ra yêu cầu tăng chi tiêu quân sự phải tương đồng với ngân sách cho các vấn đề phi quân sự. Đó là lý do Vought ủng hộ sử dụng biện pháp đối soát ngân sách để có thể rót tiền nhiều hơn cho Lầu Năm Góc.

Đề xuất ngân sách ban đầu do Nhà Trắng công bố tuần trước tìm cách cắt giảm 163 tỷ USD chi tiêu phi quốc phòng, trong khi duy trì ngân sách quân sự ở mức hiện tại là hơn 890 tỷ USD. Tuy nhiên, ngân sách quốc phòng Mỹ dự kiến được bổ sung 120 tỷ USD thông qua đối soát ngân sách.

Đề xuất vấp chỉ trích gay gắt từ đảng Dân chủ, cho rằng chính quyền ông Trump đang làm suy yếu quyền lực của quốc hội. Tuy nhiên, do nó chỉ cần được đa số phiếu ủng hộ ở lưỡng viện quốc hội, đảng Cộng hòa có thể dễ dàng thông qua dự luật mà không cần ủng hộ từ đảng Dân chủ.

Một nhân viên cấp cao đảng Cộng hòa cho rằng không có gì ngạc nhiên khi một chuyên gia ngân sách kỳ cựu như Vought "thắng thế trong cuộc chiến khó khăn" về chi tiêu liên bang.

Thượng nghị sĩ Cộng hòa Kevin Cramer, thành viên Ủy ban Quân vụ Thượng viện, nhận định "Russ có rất nhiều ảnh hưởng với tư cách là giám đốc OMB".

Nhiều nhà quan sát cho hay tỷ phú Musk cũng thường xuyên liên lạc với ông Vought kể từ khi chính quyền mới khởi động quá trình chuyển giao quyền lực. Họ thậm chí mô tả tỷ phú Musk là gương mặt công chúng cho DOGE, còn Vought mới là bộ não xây dựng nên cả chương trình.

Cat Farman, chủ tịch công đoàn Cục Bảo vệ Tài chính Người tiêu dùng (CFPB), hồi tháng 1 nhận ra rằng công việc của bà có thể đối mặt rủi ro nghiêm trọng, khi nhóm của Musk bắt đầu nhắm mục tiêu Cơ quan Phát triển Quốc tế Mỹ (USAID). Nhưng sau đó, bà nhận ra đối thủ thực sự của mình không phải Musk, mà là Vought, người trung thành với ông Trump vừa được bổ nhiệm làm giám đốc OMB cũng như quyền giám đốc CFPB.

Farman không biết nhiều về Vought trước khi ông được bổ nhiệm. Vought trước đó được biết đến nhiều nhất với vai trò đồng tác giả của Dự án 2025, tài liệu khoảng 900 trang do viện chính sách Quỹ Di sản ở Washington phụ trách. Tài liệu được coi là "nguồn tài nguyên chính sách" mà chính quyền Trump hoặc bất kỳ tổng thống nào khác thuộc đảng Cộng hòa có thể tận dụng cho chương trình nghị sự của mình. Mục tiêu của Dự án 2025 là thúc đẩy các chính sách bảo thủ và cánh hữu để định hình lại chính quyền liên bang Mỹ.

Trung tâm Đổi mới nước Mỹ, tổ chức tư vấn riêng của Vought, cũng từng đưa ra nhiều tài liệu chính sách ủng hộ các ý tưởng của ông Trump, trong đó có sáp nhập Greenland, ban hành thuế quan rộng rãi. Trung tâm hệ tư tưởng của Vought là học thuyết hành pháp thống nhất, cho rằng ông Trump nên có quyền hành lớn hơn để làm bất kỳ điều gì ông muốn.

Russ Vought (ngồi giữa) trong cuộc họp báo của Tổng thống Donald Trump tại Nhà Trắng năm 2020. Ảnh: WP

Trong khi Musk công khai nhận công trong việc đóng cửa CFPB và nhóm DOGE trở thành tâm điểm chỉ trích từ các thành viên công đoàn, Vought được cho là người âm thầm tiến hành công việc này.

Ngày 8/2, ngày đầu tiên đảm nhận vai trò lãnh đạo tạm quyền của CFPB, ông Vought gửi mail yêu cầu các nhân viên dừng công việc đang làm. Ông cũng nói với Cục Dự trữ Liên bang (Fed) rằng CFPB không nhận thêm bất kỳ khoản ngân sách nào cho năm nay. Trong những ngày sau đó, ông đóng cửa văn phòng, hủy bỏ hầu hết hợp đồng của cơ quan, sa thải hơn 200 người và tăng dần sau đó.

Trong những tháng tới, DOGE dự kiến tập trung nhiều hơn vào kế hoạch cắt giảm quy định, theo sắc lệnh hành pháp ngày 19/2 yêu cầu các lãnh đạo cơ quan liên bang phối hợp với DOGE và OMB hủy bỏ "những quy định bất hợp pháp".

Giới quan sát cho rằng ông Vought cũng có khả năng tập trung vào sắc lệnh hành pháp ông Trump từng ban hành tháng 10/2020, với mục tiêu loại bỏ các biện pháp bảo vệ việc làm cho hàng nghìn công chức liên bang cấp cao. Chính quyền tổng thống Joe Biden từng chặn lệnh này, nhưng ông Trump đã đưa nó trở lại trong một sắc lệnh hành pháp về "khôi phục trách nhiệm giải trình cho dịch vụ công chuyên nghiệp".

Với hy vọng khiến một số thay đổi của DOGE sẽ được duy trì lâu dài, Nhà Trắng dự kiến thúc đẩy quốc hội hủy bỏ gói ngân sách trị giá 9,3 tỷ USD từ các khoản đã cấp cho Bộ Ngoại giao, USAID, cùng hai đài phát thanh truyền hình là NPR và PBS.

"Không ai ở Washington nắm bắt các con số và quy trình quản lý chính phủ liên bang rõ hơn Vought. Ông ấy là một trong những kiến trúc sư quan trọng cho nỗ lực tái cấu trúc chính phủ Mỹ", Steve Bannon, cựu chiến lược gia trưởng của ông Trump, cho hay.

Thùy Lâm (Theo WSJ, AFP, Mitrade)