Ủy ban bầu cử quốc gia Ba Lan ngày 2/6 thông báo nhà sử học Karol Nawrocki, 42 tuổi, đã đánh bại đối thủ Rafal Trzaskowski, 53 tuổi và đắc cử tổng thống. Ông Nawrocki dự kiến nhậm chức khi Tổng thống Andrzej Duda kết thúc nhiệm kỳ ngày 6/8.

Nawrocki là nhà sử học mang quan điểm bảo thủ và theo chủ nghĩa dân tộc. Ông sinh tháng 3/1983 tại thành phố cảng Gdansk, miền bắc Ba Lan. Ông tốt nghiệp đại học chuyên ngành lịch sử và có bằng tiến sĩ năm 2013. Ông còn có bằng thạc sĩ quản trị kinh doanh.

Năm 2009, Nawrocki làm việc cho Viện Tưởng niệm Quốc gia (IPN), tổ chức có sứ mệnh điều tra và truy tố các tội ác chiến tranh từ năm 1917 đến năm 1990. Công việc này cho phép ông tiếp cận các bí mật cấp nhà nước. Ông Nawrocki rời IPN năm 2017 sang làm giám đốc Bảo tàng Thế chiến II ở Gdansk, trước khi trở lại làm chủ tịch IPN năm 2021.

Chiến dịch tranh cử của ông thu hút sự ủng hộ mạnh mẽ từ các cử tri cánh hữu do tập trung vào các chủ đề yêu nước, giá trị Công giáo, phản đối ảnh hưởng của EU. Giới quan sát nhận định ông Nawrocki dự kiến định hình chính sách đối nội và đối ngoại của Ba Lan theo hướng dễ gây căng thẳng với EU. Quan hệ giữa Ba Lan và Ukraine cũng có thể xấu đi, bởi Tổng thống đắc cử không ủng hộ Kiev gia nhập NATO.

Ông Karol Nawrocki tại Rzeszow, Ba Lan ngày 27/5. Ảnh: AP

Ông Nawrocki được đảng Luật pháp và Công lý (PiS) ủng hộ trong chiến dịch tranh cử. PiS nắm quyền ở Ba Lan từ năm 2015 nhưng đã mất vị thế này sau cuộc bầu cử quốc hội 2023 vào tay liên minh ba đảng đối lập của Thủ tướng Donald Tusk.

Thủ tướng Tusk hướng đến hàn gắn quan hệ với EU, khôi phục độc lập tư pháp tại Ba Lan, yếu tố mà Brussels cho rằng đã bị suy yếu trong thời gian PiS cầm quyền. Tuy nhiên, do còn khác biệt quan điểm, liên minh của ông Tusk gặp nhiều trở ngại trong nỗ lực thông qua những cam kết then chốt.

Trong khi đó, tổng thống Ba Lan là vị trí chủ yếu giữ vai trò nghi lễ, nhưng có quyền phủ quyết các dự luật được quốc hội thông qua, bao gồm cả ngân sách quốc gia. Đương kim tổng thống Duda đã dùng quyền này để từ chối ký ban hành các dự luật của ông Tusk.

"So với ông Duda, ông Nawrocki sẽ cứng rắn hơn nhiều khi đối phó ông Tusk", Adam Leszczynski, giám đốc Viện Tư tưởng Chính trị Gabriel Narutowicz, nhận định với FT. Điều này đồng nghĩa Thủ tướng Ba Lan càng khó triển khai nghị trình của mình hơn.

Ông Karol Nawrocki cùng vợ Marta Nawrocka và con gái Katarzyna bỏ phiếu tại Warsaw, Ba Lan ngày 1/6. Ảnh: AP

Giới chuyên gia đánh giá chiến thắng của ông Nawrocki là bước lùi trong quan hệ giữa Ba Lan với EU, khi Tổng thống đắc cử mang quan điểm hoài nghi châu Âu, tương tự Thủ tướng Slovakia Robert Fico và Thủ tướng Hungary Viktor Orban.

"EU có thêm một lãnh đạo nước thành viên với quyết tâm cản trở nhiều vấn đề", theo ông Leszczynski.

Ông Nawrocki phản đối các nỗ lực của ông Tusk nhằm đưa Ba Lan thành "siêu quốc gia châu Âu", khái niệm chỉ mục tiêu phát triển của EU mà liên minh có quyền lực lớn hơn đáng kể so với từng quốc gia thành viên.

Ông ưu tiên siết chặt quan hệ với Washington, đặc biệt là về quốc phòng. Nawrocki đã gặp Tổng thống Donald Trump tại Nhà Trắng hồi tháng 5.

Khác với các lãnh đạo mang quan điểm hoài nghi EU khác, ông Nawrocki vẫn ủng hộ viện trợ quân sự để giúp Ukraine đối phó Nga trong cuộc xung đột đã kéo dài hơn ba năm. Nhưng Nawrocki tuyên bố rằng nếu đắc cử, ông sẽ phản đối Ukraine gia nhập NATO. Ông cũng không đồng ý triển khai binh sĩ Ba Lan sang lãnh thổ Ukraine.

Lập trường trên nhằm phù hợp với tình hình sự ủng hộ của người dân Ba Lan cho Ukraine đang giảm dần. Ba Lan đang tiếp nhận hơn một triệu người tị nạn từ nước láng giềng. Phe chỉ trích cáo buộc ông Nawrocki kích động sự bất mãn với người tị nạn Ukraine. Ông Nawrocki đáp trả bằng cách dẫn lại khẩu hiệu tranh cử của mình, đó là "Ba Lan trên hết".

Những tuyên bố của ông đôi khi trùng với lập trường của Tổng thống Trump, như cáo buộc người đồng cấp Ukraine Volodymyr Zelensky chưa biết ơn đủ với sự hỗ trợ từ Ba Lan. Khi sự ủng hộ từ người dân Ba Lan cho Ukraine giảm dần, cách tiếp cận của ông Nawrocki có thể khiến Warsaw từ một đồng minh mạnh mẽ trở thành đối tác có điều kiện của Kiev nếu chiến sự kéo dài.

Tổng thống đắc cử Ba Lan bác bỏ các cáo buộc cho rằng lập trường của ông là thân Nga. Ông tuyên bố Warsaw có quyền nêu ra các vấn đề nhạy cảm với Kiev, như khai quật thi thể những nạn nhân Ba Lan bị phe theo chủ nghĩa dân tộc Ukraine sát hại trong Thế chiến II.

"Việc ông Nawrocki đắc cử có thể làm dấy lên lo ngại trong EU cũng như đồng minh then chốt của Ba Lan ở châu Âu, như Đức, Pháp và Ukraine", Jacek Kucharczyk, chủ tịch Viện Ba Lan về chính sách công, nói với AP.

Thủ tướng Ba Lan Donald Tusk tại Tirana, Albania ngày 16/5. Ảnh: AFP

Với Thủ tướng Tusk, chiến thắng của ông Nawrocki còn là dấu hiệu cảnh báo sớm. Thủ tướng Ba Lan không chính thức ủng hộ Trzaskowski, ứng viên tổng thống mang quan điểm thân EU đã bị đánh bại, nhưng giới quan sát vẫn coi cuộc đấu giữa ông Trzaskowski và ông Nawrocki là cuộc trưng cầu dân ý cho chính phủ đương nhiệm.

Bartosz Rydlinski, nhà nghiên cứu tại Đại học Cardinal Stefan Wyszynski, lưu ý nhiều nỗ lực của chính phủ Thủ tướng Tusk đã bị đình trệ không chỉ vì phiếu phủ quyết từ Tổng thống, mà còn do không hội đủ phiếu tại quốc hội, cho thấy sự rạn nứt của liên minh cầm quyền. Do đó, kết quả bầu cử tổng thống sẽ càng tạo động lực để PiS kêu gọi bầu cử sớm với mục tiêu lấy lại quyền lực.

Như Tâm (Theo AP, Reuters, Novinite)