Ông Mark Carney ngày 14/3 tuyên thệ nhậm chức, trở thành thủ tướng thứ 24 của Canada, thay thế ông Justin Trudeau lèo lái đất nước giữa những bất ổn về chính trị và sức ép ngày càng tăng từ Tổng thống Mỹ Donald Trump.

Ông Carney sinh ngày 16/3/1965 tại Fort Smith, vùng lãnh thổ Northwest Territories và lớn lên tại thành phố Edmonton, tỉnh Alberta. Ông nhận bằng cử nhân kinh tế Đại học Harvard năm 1988 và sau đó là bằng thạc sĩ, tiến sĩ kinh tế tại Đại học Oxford.

Ông Carney từng có ba quốc tịch gồm Canada, Anh và Ireland, trước khi chuyển sang quốc tịch duy nhất là Canada. Giới quan sát cho biết điều này không bắt buộc về mặt luật pháp nhưng được coi là bước đi khôn ngoan về mặt chính trị.

Mark Carney từng là giám đốc điều hành ngân hàng đầu tư đa quốc gia Goldman Sachs và làm việc 13 năm tại London, Tokyo, New York và Toronto. Sau đó, ông được bổ nhiệm làm phó thống đốc Ngân hàng Trung ương Canada năm 2003.

Năm 2008, ông trở thành thống đốc Ngân hàng Trung ương Canada và đảm nhận công việc này tới 2013. Sau đó Carney được tuyển dụng trở thành thống đốc ngân hàng trung ương Anh giai đoạn 2013-2020. Ông bắt đầu làm đặc phái viên Liên Hợp Quốc về hành động khí hậu và tài chính từ năm 2020.

Mark Carney phát biểu sau chiến thắng bầu cử đảng Tự do tại Ottawa ngày 9/3. Ảnh: AP

Việc chọn Carney làm Thủ tướng được coi là bước đi nhằm cứu vãn tình thế của đảng Tự do cầm quyền, khi mức độ tín nhiệm của ông Trudeau và đảng này giảm mạnh gần đây. Đảng Tự do lo ngại rằng nếu không thay thế ông Trudeau, họ sẽ thảm bại trước đảng Bảo thủ đối lập trong cuộc tổng tuyển cử vào tháng 10.

Cuộc thăm dò giữa tháng 1 của Nanos chỉ ra đảng Tự do nhận được 20% ủng hộ, trong khi đảng Bảo thủ của ông Pierre Poilievre có tỷ lệ ủng hộ lên tới 47%. Khảo sát gần đây cho thấy tỷ lệ ủng hộ đảng Tự do đã tăng lên 34%, nhưng vẫn thấp hơn mức 37% của đảng Bảo thủ. Bởi vậy, một số người tin rằng ông Carney sẽ chỉ làm Thủ tướng trong khoảng 7 tháng trước khi phải nhường lại vị trí này cho ông Poilievre sau cuộc bầu cử.

Dù Carney phục vụ bao lâu ở vị trí thủ tướng, nhiệm kỳ của ông được đánh giá là độc đáo. Ông là thủ tướng Canada đầu tiên không có kinh nghiệm chính trị và cũng chưa từng giữ chức vụ nào trong nội các chính phủ.

Ông nói kinh nghiệm lãnh đạo Ngân hàng Trung ương Canada vượt qua cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008-2009 và sau đó dẫn dắt Ngân hàng Trung ương Anh qua giai đoạn Brexit đã trang bị nền tảng cần thiết cho ông vào thời điểm hiện tại.

Một trong những vấn đề lớn nhất mà ông Carney phải đối mặt là mối quan hệ đang xấu đi với Mỹ. Tổng thống Donald Trump đã nhiều lần đổ lỗi cho Canada về tình trạng nhập cư bất hợp pháp vào Mỹ, dọa sáp nhập Canada làm bang thứ 51 và tuyên bố áp đặt thuế quan cao đối với hàng nhập khẩu từ nước này. Các đòn thuế đang bị hoãn cho đến đầu tháng 4 trong khi Nhà Trắng tiếp tục gây sức ép với Canada về ngăn dòng chảy fetanyl buôn lậu qua biên giới Mỹ.

Trong bài phát biểu gần đây, ông Carney tuyên bố chính phủ của ông sẽ "gây dựng quan hệ thương mại mới với các đối tác thương mại đáng tin cậy", đồng thời khẳng định sẽ áp thuế trả đũa Mỹ cho đến khi "người Mỹ tôn trọng chúng tôi".

Ông Carney nói ông Trump "tấn công các gia đình, công nhân và doanh nghiệp Canada. Chúng tôi không thể để ông ấy thành công".

"Nước Mỹ không phải Canada và Canada sẽ không bao giờ là một phần của Mỹ theo bất kỳ cách nào. Chúng tôi không gây chiến nhưng người Canada luôn sẵn sàng đáp trả khi ai đó ra tay. Do đó, người Mỹ cần hiểu rõ rằng trong thương mại cũng như khúc côn cầu, Canada đều sẽ chiến thắng", ông nói.

Daniel Beland, giám đốc Viện Nghiên cứu Canada tại Đại học McGill, mô tả Carney như "người đàn ông nhàm chán, thiếu sức lôi cuốn", nhưng khi Canada bị dồn ép bởi căng thẳng thương mại với Mỹ và những lời đe dọa sáp nhập, tinh thần kỷ luật của ông có thể là ưu điểm.

"Ông Carney thể hiện hình ảnh một lãnh đạo mà mọi người có thể yên tâm và biết chắc ông ấy đang nói về điều gì", Beland nói.

Tuy nhiên, Lori Turnbull, nhà nghiên cứu tại Đại học Dalhousie, cảnh báo những thách thức mà ông Carney có thể đối mặt để kết nối với công chúng.

"Ông ấy không phải người giao tiếp hiệu quả trước công chúng. Ông ấy có nền tảng tốt để đối phó với cuộc khủng hoảng kinh tế nhưng rất khó để có thể thành công về chính trị nếu không thể lôi kéo mọi người cùng tham gia", bà nói.

Đảng Bảo thủ đối lập đang tìm cách tăng cường các cuộc công kích nhắm vào Carney. Tân Thủ tướng Canada là người giàu có, dành phần lớn sự nghiệp ở nước ngoài, từng làm việc cho Goldman Sachs có trụ sở tại Mỹ và từng là chủ tịch một trong những tập đoàn lớn nhất Canada Brookfield.

"Đảng Bảo thủ đang cố phác họa ông ấy là người thuộc giới tinh hoa, không thể hiểu những gì mà người dân bình thường trải qua. Tôi nghĩ nếu không thể giao tiếp hiệu quả, ông ấy có nguy cơ bị gán cho điều đó", Turnbull nói.

Thùy Lâm (Theo AFP, Washington Post, AP, CNN)