Cơ quan An ninh Ukraine (SBU) hôm 1/6 thông báo đã tiến hành chiến dịch có tên "Mạng nhện", tập kích đồng thời nhằm vào hàng loạt căn cứ không quân chiến lược của Nga, tuyên bố đánh trúng 41 máy bay và phá hủy 13 chiếc trong số đó.

Khi phát biểu về chiến dịch này, Tổng thống Volodymyr Zelensky đã ca ngợi giám đốc SBU Vasyl Malyuk, người lên kế hoạch và trực tiếp chỉ huy chiến dịch này.

Giám đốc Cơ quan Tình báo Ukraine (SBU) Vasyl Malyuk vào tháng 3/2024. Ảnh: Kyiv Post

Malyuk, 42 tuổi, lớn lên tại tỉnh Zhytomyr ở phía tây thủ đô Kiev, từng là quân nhân chuyên nghiệp và tham chiến ở vùng Donbass sau cuộc chính biến năm 2014 châm ngòi nội chiến Ukraine. Malyuk bước vào lĩnh vực an ninh với điểm khởi đầu là bộ phận chống tham nhũng trong ngành quốc phòng.

Năm 2020, ông được bổ nhiệm làm Phó cục trưởng Cục phòng chống tham nhũng và tội phạm có tổ chức, rồi trở thành Cục trưởng không lâu sau đó. Vai trò này giúp ông xây dựng nền móng cho mạng lưới ngầm có thể hoạt động trên lãnh thổ Nga.

Tháng 7/2022, Tổng thống Zelensky bất ngờ sa thải giám đốc SBU Ivan Bakanov, người bạn thân từ thời thơ ấu, để đặt niềm tin vào Malyuk, khi đó mới đảm nhận vị trí Bộ trưởng Nội vụ Ukraine. Sau nửa năm thử thách Malyuk ở vai trò quyền lãnh đạo, quốc hội Ukraine chính thức bổ nhiệm ông làm giám đốc SBU vào tháng 2/2023.

SBU vốn là cơ quan tình báo nội địa, nhiệm vụ chủ lực là phản gián và chống tham nhũng. Khi bổ nhiệm Malyk, Tổng thống Zelensky nhấn mạnh nhiệm vụ trọng tâm của ông là biến SBU thành cỗ máy phản gián tinh nhuệ, không chỉ phát hiện mà còn "phá hủy tận gốc các mạng lưới gián điệp, nội gián và ảnh hưởng ngầm từ bên ngoài".

Vasyl Malyuk (phải) trong cuộc họp với Tổng thống Zelensky và các sĩ quan SBU. Ảnh: Văn phòng Tổng thống Ukraine

SBU đã phối hợp với các công ty công nghệ như Mantis Analytics và Griselda để giám sát mạng xã hội, truy tìm gián điệp Nga và những người có quan điểm thân Nga trong bộ máy chính quyền. Malyuk đẩy mạnh chiến dịch truy bắt gián điệp, với khoảng 7.000 vụ án điều tra diễn ra trong 18 tháng đầu làm việc, xác định 330 người là "cộng tác viên của tình báo Nga".

Ông từng trực tiếp dẫn đầu các vụ bắt cựu lãnh đạo Crimea Oleg Kulinich, chánh văn phòng Trung tâm Chống khủng bố Dmytro Kozyura và tỷ phú thân Nga Viktor Medvedchuk với cáo buộc làm nội gián cho Nga. Giữa năm 2024, Malyuk tuyên bố SBU đã triệt phá 11 mạng lưới gián điệp của Nga trong chính phủ, quân đội và xã hội.

SBU dưới thời Malyuk không chỉ dừng ở các vai trò phản gián và an ninh, mà còn tham gia tác chiến.

Chủ lực của nhiệm vụ này là biệt kích Alpha, chuyên đánh phá các trung tâm chỉ huy, hệ thống tác chiến điện tử và chỉ điểm cho UAV tấn công mục tiêu giá trị cao. Họ thường dùng chiến thuật tập kích chớp nhoáng rồi rút lui, phối hợp chặt chẽ với Tổng cục Tình báo Quốc phòng (GUR) và Bộ chỉ huy lực lượng đặc biệt (SSO).

Biệt kích của SBU đứng sau nhiều vụ ám sát sĩ quan Nga, quan chức thân Nga trong các vùng lãnh thổ do Moskva kiểm soát và chỉ huy các đơn vị quân sự tư nhân. Malyuk cũng cho cũng mở rộng lực lượng biệt kích Alpha, từ một đơn vị có quy mô hạn chế lên cấp sư đoàn.

Giám đốc SBU Vasyl Malyuk xem bản đồ 5 sân bay Nga trong bức ảnh công bố ngày 1/6. Ảnh: Reuters

Biệt kích Ukraine ngày 17/7/2023 triển khai hai drone tự sát và đánh sập một nhịp trên làn đường bộ của cầu Crimea, công trình nối bán đảo cùng tên với vùng Krasnodar của Nga. SBU nhận trách nhiệm sau đó 10 ngày, tuyên bố dự án drone biển trong chiến dịch là do Malyuk chỉ đạo phát triển.

Tòa án Nga tháng 3/2024 phát lệnh bắt đối với Malyuk vì vai trò then chốt trong vụ tấn công cầu Crimea. Bộ Ngoại giao Nga sau đó yêu cầu Ukraine phối hợp dẫn độ ông sang Belarus, nhưng Kiev phản bác tuyên bố của Moskva.

Dưới thời Malyuk, SBU cũng tái khởi động nhiều mạng lưới ngầm và buôn lậu từng hoạt động trước xung đột, nhằm triển khai lực lượng xâm nhập và trinh sát trong lãnh thổ Nga, sau đó vận chuyển vũ khí đến gần khu vực mục tiêu. Mạng lưới này được xem là yếu tố then chốt trong chiến dịch "Mạng nhện".

"Đối phương nghĩ rằng họ có thể tập kích Ukraine không ngừng mà không sợ bị trừng phạt. Điều đó đã thay đổi sau chiến dịch này. Chúng tôi có thể đáp trả Nga và phá hủy lực lượng đối phương ở mọi nơi", Vasyl Malyuk tuyên bố sau chiến dịch.

Thanh Danh (Theo Kyiv Post, Telegraph)