Cơ quan An ninh Ukraine (SBU) hôm 2/6 tuyên bố chiến dịch tập kích "Mạng nhện" trước đó một ngày đã đánh trúng 41 máy bay các loại ở 5 căn cứ Nga, gồm phi cơ cảnh báo sớm A-50, oanh tạc cơ chiến lược Tu-95MS, Tu-22M3 và Tu-160, khiến 13 chiếc bị phá hủy và số khác bị hư hại.

Giới chuyên gia quân sự đánh giá Ukraine đã thực hiện được chiến dịch táo bạo, giúp gia tăng sĩ khí trong nước và thúc đẩy đồng minh tăng cường viện trợ. Dù vậy, hoạt động này khó lòng gây thiệt hại đủ lớn để làm suy yếu ưu thế hỏa lực vượt trội của Nga, cũng như không đảm bảo ngăn cản không quân Nga tiếp tục dội "mưa lửa" vào Ukraine như hai tuần qua.

Khói lửa bốc lên tại thủ đô Kiev, Ukraine, trong cuộc tập kích của Nga đêm 24/5. Ảnh: Reuters

Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW) có trụ sở tại Mỹ cho biết Tu-95MS là nền tảng chuyên phóng tên lửa hành trình Kh-101 và Kh-555 vào mục tiêu sâu trong lãnh thổ Ukraine, trong khi những chiếc Tu-22M3 sử dụng tên lửa diệt hạm siêu thanh Kh-22 cho những mục tiêu được lưới phòng không bảo vệ.

Dựa trên những dữ liệu nguồn mở tính đến lúc này, ít nhất 5 oanh tạc cơ chiến lược Tu-95MS, 4 chiếc Tu-22M3 và một vận tải cơ An-12 đã bị phá hủy, cùng 3 chiếc Tu-95MS bị hư hại.

Tuy nhiên, ISW lưu ý rằng đến nay chưa có bằng chứng cho thấy thiệt hại đối với đường băng và cơ sở hạ tầng ở các căn cứ, trong khi video hiện trường và ảnh vệ tinh thương mại là chưa đủ để xác minh mức độ hư hại của các máy bay trúng đòn.

Các nguồn tin thân cận với Bộ Quốc phòng Nga khẳng định cuộc tấn công sẽ không ảnh hưởng lớn đến năng lực răn đe hạt nhân của Nga hay quy mô các cuộc tập kích tiếp theo.

Chuyên gia chính trị Vladimir Pastukhov, đang làm việc tại Anh, cho rằng ngay cả khi Ukraine thật sự phá hủy được 13 oanh tạc cơ Nga, số lượng máy bay còn lại "vẫn thừa sức phục vụ các mục tiêu của chiến sự". Trước cuộc tấn công ngày 1/6, Nga có khoảng 90-120 oanh tạc cơ chiến lược Tu-22M3, Tu-95MS và Tu-160 trong biên chế.

"Các nguồn tin Ukraine ghi nhận rằng gần đây Nga tăng cường sử dụng tiêm kích chiến thuật, chứ không phải oanh tạc cơ chiến lược, để phóng tên lửa hành trình vào lãnh thổ đối phương. Nga đã chủ động chuyển sang sử dụng tiêm kích để giảm rủi ro vận hành và hạn chế hao mòn phi đội oanh tạc cơ chiến lược", ISW nhận định.

Vị trí các căn cứ Nga bị drone FPV Ukraine tấn công hôm 1/6. Đồ họa: ABC

Rob Lee, nhà nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu Chính sách Đối ngoại Mỹ, có chung nhận định về thành quả hạn chế của chiến dịch Mạng nhện.

Ông lưu ý rằng đây không phải lần đầu Ukraine tập kích thành công vào sân bay quân sự Nga hay phá hủy oanh tạc cơ chiến lược của đối phương, dù chiến dịch ngày 1/6 diễn ra với quy mô chưa từng thấy.

Trong hơn ba năm chiến sự, Ukraine từng nhiều lần phóng thiết bị không người lái (drone) nhắm vào các mục tiêu quan trọng của Nga như hạ tầng dầu khí, cầu Crimea, sân bay quân sự chiến lược Engels hay thủ đô Moskva. Dù vậy, những đòn đánh này đều không thể tạo được sức ép khiến Tổng thống Nga Vladimir Putin lung lay quyết tâm giành chiến thắng.

"Nga đang trả giá rất đắt trong xung đột và cái giá họ phải trả liên tục tăng, nhưng chiến sự vẫn kéo dài. Tôi không tin chiến dịch lần này có thể thay đổi đáng kể tư duy của Moskva. Thực tế là chiến thuật 'mang cuộc chiến vào đất Nga' không gây áp lực chính trị nào lên Tổng thống Putin, mà càng chứng minh chiến dịch tại Ukraine rất quan trọng đối với ông ấy. Nga đã thể hiện rõ là họ sẵn sàng và đủ sức trả giá đắt để tiếp tục tham chiến", Lee viết.

Kết quả lớn nhất từ chiến dịch của Ukraine là buộc Nga điều chỉnh lại nguồn lực phòng không để bảo vệ loạt căn cứ nằm xa chiến trường, cũng như phần nào làm giảm cường độ tập kích tên lửa hành trình của Nga.

Lee đánh giá Ukraine đã làm suy yếu năng lực răn đe hạt nhân của Nga khi nhắm vào các oanh tạc cơ chiến lược, nhưng cho rằng đây chỉ là "thành tố yếu nhất" trong bộ ba, bên cạnh lực lượng tên lửa đạn đạo trên bộ và tàu ngầm mang tên lửa hạt nhân.

Drone FPV Ukraine cất trong thùng gỗ trước cuộc tấn công. Ảnh: Ukrainska Pravda

Chuyên gia quân sự Volodymyr Fesenko, làm việc tại Viện Penta của Ukraine, cảnh báo nguy cơ Moskva sử dụng tên lửa đạn đạo mang đầu đạn siêu vượt âm Oreshnik để trả đũa, phát đi thông điệp răn đe tương xứng với hành động leo thang từ Kiev.

Tên lửa Oreshnik được Nga lần đầu sử dụng trong cuộc tập kích thành phố Dnipro, miền trung Ukraine, ngày 21/11/2024. Động thái nhằm đáp trả vụ Ukraine phóng tên lửa tầm xa ATACMS và Storm Shadow do phương Tây cung cấp nhằm vào sâu trong lãnh thổ Nga.

Tư lệnh quân đội Ukraine Oleksandr Syrsky đầu năm nay nhấn mạnh rất ít lá chắn tên lửa trên thế giới hiện nay có khả năng đánh chặn Oreshnik và thừa nhận Ukraine chưa sở hữu vũ khí nào như vậy.

"Chúng tôi lo ngại Nga sẽ mở rộng quy mô trả đũa, không chỉ bằng máy bay không người lái (UAV) tự sát và tên lửa hành trình, mà còn triển khai các loại vũ khí tốc độ cao như Oreshnik", Fesenko nói.

Thanh Danh (Theo ISW, Al Jazeera, Economist)