Các nghị sĩ và cố vấn ủng hộ Ukraine trong đảng Cộng hòa trước đây tỏ ra hoài nghi về mối quan hệ ngày càng gần gũi giữa Tổng thống Donald Trump và người đồng cấp Nga Vladimir Putin, nhưng họ vẫn tránh lên tiếng vì sợ làm mất lòng ông chủ Nhà Trắng.

Tuy nhiên, sau cuộc tập kích tên lửa hôm 13/4 của Nga vào thành phố Sumy, đông bắc Ukraine, họ đã lên tiếng mạnh mẽ nhằm thuyết phục Tổng thống thay đổi lập trường.

Giới chức Ukraine cho biết vụ tấn công vào thành phố Sumy ngày 13/4 khiến ít nhất 34 người thiệt mạng, trong đó có hai trẻ em, và khoảng 117 người bị thương. Đây là một trong những cuộc tấn công gây thương vong lớn nhất trong nhiều tháng qua ở Ukraine.

Quân đội Nga xác nhận đã phóng hai tên lửa đạn đạo Iskander tập kích ban chỉ huy nhóm tác chiến - chiến thuật Seversk đang họp tại thành phố Sumy khiến hơn 60 quân nhân Ukraine thiệt mạng. Bộ Quốc phòng Nga không đề cập thương vong dân thường trong vụ tập kích tại Sumy, nhưng cáo buộc quân đội Ukraine "hoạt động trong khu vực đông dân cư".

Tổng thống Donald Trump trong một cuộc họp nội các tại Nhà Trắng hôm 10/4. Ảnh: AFP

"Cuộc tấn công của Nga ngày 13/4 nhằm vào Ukraine có lẽ là câu trả lời từ Tổng thống Putin đối với nỗ lực đạt được lệnh ngừng bắn và hòa bình", thượng nghị sĩ Cộng hòa Lindsey Graham, đồng minh của ông Trump, viết.

"Trong khi Ukraine đã chấp nhận đề xuất ngừng bắn của Tổng thống Trump, Tổng thống Putin vẫn tiếp tục cho thấy ông ấy muốn chiến sự hơn là hòa bình", hạ nghị sĩ Cộng hòa Michael McCaul, nói, thêm rằng đòn tập kích của Nga ở Sumy là "hoàn toàn không thể chấp nhận được".

Wall Street Journal dẫn lời một số quan chức giấu tên trong chính quyền cho hay các cố vấn của Tổng thống Trump đang khuyên ông nên cẩn trọng trước mong muốn của Nga về một thỏa thuận hòa bình với Ukraine, với lý do Tổng thống Putin chưa thực sự cho thấy ông quan tâm tới việc chấm dứt xung đột.

Nhóm cố vấn này, trong đó có Ngoại trưởng Marco Rubio và đặc phái viên Ukraine Keith Kellogg, cho rằng Tổng thống cần thận trọng hơn khi tương tác với ông chủ Điện Kremlin, cũng như có lập trường cứng rắn hơn trước các yêu cầu từ Moskva về việc Kiev phải nhượng bộ lãnh thổ.

Hai tên lửa Iskander được Nga khai hỏa vào Sumy chưa đầy 48 giờ sau khi Steve Witkoff, đặc phái viên của Tổng thống Trump về Ukraine và Trung Đông, gặp Tổng thống Putin ở St. Petersburg. Điện Kremlin mô tả cuộc gặp này là "cực kỳ hữu ích và rất hiệu quả", mặc dù không có dấu hiệu nào cho thấy hai người đã đạt được những kết quả cụ thể.

Witkoff được cho là đã nói với Tổng thống Trump sau cuộc gặp trước đó với Kirill Dmitriev, cố vấn của Tổng thống Putin, rằng cách nhanh nhất để chấm dứt chiến sự là công nhận quyền kiểm soát Nga với 4 khu vực mà họ sáp nhập ở Ukraine.

Hãng thông tấn Reuters đưa tin một số nghị sĩ đảng Cộng hòa lo ngại về lập trường ủng hộ Điện Kremlin của Witkoff đến nỗi họ đã gọi cho Cố vấn An ninh quốc gia Mike Waltz và Ngoại trưởng Rubio để phàn nàn về vấn đề này.

Cuộc tấn công vào Sumy đã tiếp thêm động lực cho một nhóm cố vấn xung quanh Tổng thống Trump, những người vẫn cảnh giác với Nga nhưng phần lớn bị lấn át bởi những người hoài nghi về Ukraine như Witkoff hay Phó tổng thống JD Vance.

Dù Nga tuyên bố chỉ tấn công các mục tiêu quân sự, Keith Kellogg, phái viên của Mỹ về Ukraine, người phần lớn bị gạt ra ngoài các cuộc đàm phán hòa bình, cho rằng cuộc tập kích Sumy đã "xô đổ mọi phép tắc".

Một tòa nhà ở Sumy bị hư hại sau cuộc tập kích tên lửa của Nga hôm 13/4. Ảnh: AFP

Một số người đang thúc đẩy Tổng thống Trump tung ra các lệnh trừng phạt cứng rắn hơn lên Nga. "Rõ ràng, hy vọng duy nhất để chấm dứt cuộc xung đột này là tiếp tục làm tê liệt nền kinh tế Nga và trừng phạt những người hậu thuẫn Tổng thống Putin", thượng nghị sĩ Graham nói.

Theo một số quan chức Nhà Trắng giấu tên, trong các cuộc thảo luận của chính quyền về việc liệu Mỹ có nên tăng cường trừng phạt Nga để buộc nước này phải đàm phán hay không, Ngoại trưởng Rubio và phái viên Kellogg đều khuyên Tổng thống Trump nên cảnh giác hơn trước tính toán ngoại giao từ phía Moskva.

Chính phủ Ukraine cho rằng cuộc tấn công ở Sumy là bằng chứng cho thấy Nga không quan tâm tới lời kêu gọi ngừng bắn của Mỹ. "Đây là tháng thứ hai ông Putin phớt lờ đề xuất từ phía Mỹ về lệnh ngừng bắn hoàn toàn và vô điều kiện", Tổng thống Volodymyr Zelensky cho hay. "Cần hành động để thay đổi tình hình này".

Ngay cả trước cuộc tấn công, Tổng thống Trump đã phát đi tín hiệu rằng ông đang ngày càng mất kiên nhẫn trước thái độ của Nga. Tuy nhiên, ông đến nay vẫn từ chối lên án vụ tập kích, mô tả đó là một "sai lầm".

Vũ Hoàng (Theo Guardian, WSJ, AFP, Reuters)