"Campuchia chọn biện pháp hòa bình dựa trên luật pháp quốc tế thông qua cơ chế của Tòa án Công lý Quốc tế (ICJ) để giải quyết tranh chấp biên giới", Thủ tướng Campuchia Hun Manet ngày 15/6 thông báo trên Facebook, khởi động quá trình đề nghị ICJ phân xử tranh chấp biên giới với Thái Lan tại bốn khu vực gồm Ta Moan Thom, Ta Moan Tauch, Ta Krabei và Mom Bei.

Thư đề nghị ICJ phân xử tranh chấp biên giới đã được Đại sứ Campuchia tại Hà Lan mang đến trụ sở ICJ ở The Hague trong ngày 16/6.

"Điều Campuchia mong muốn chỉ là công lý, công bằng và minh bạch trong phân định ranh giới với láng giềng, để các thế hệ mai sau không còn vướng vào những bất đồng này", ông Hun Manet nói.

Ông Hun Manet cũng chỉ ra rằng cách đây 63 năm, ngày 15/6/1962, ICJ đã ra "phán quyết lịch sử" công nhận đền Preah Vihear thuộc về Campuchia. "Dù hai sự kiện cách nhau hơn sáu thập kỷ, tinh thần và mục tiêu của Campuchia vẫn không thay đổi", ông cho hay.

Ngoại trưởng Campuchia Prak Sokhonn và đơn gửi ICJ đề nghị phân xử tranh chấp biên giới Campuchia - Thái Lan. Ảnh: Bộ Ngoại giao Campuchia

Trong phản hồi hôm nay, ông Benjamin Sukanjanajtee, Vụ trưởng Vụ Các điều ước và Pháp chế (DTLA) thuộc Bộ Ngoại giao Thái Lan, cho hay nước này chưa được thông báo chính thức từ Campuchia hay ICJ về sự việc, nên chưa nắm được cơ sở pháp lý hay nội dung thư đề nghị của Campuchia.

DTLA đã thành lập nhóm pháp lý quốc tế để nghiên cứu sự việc và chuẩn bị phương án tranh luận nếu cần thiết. Tuy nhiên, ông Benjamin chỉ ra rằng Thái Lan không công nhận thẩm quyền của ICJ kể từ năm 1960. Ông nhấn mạnh ICJ chỉ có thể phân xử tranh chấp biên giới khi hai bên cùng công nhận thẩm quyền của tòa.

Ông Benjamin thêm rằng Bản Ghi nhớ MOU43 được ký giữa Thái Lan và Campuchia năm 2000 nhấn mạnh hai bên phải tìm cách giải quyết vấn đề biên giới thông qua đối thoại, không phải bằng hành động pháp lý đơn phương.

ICJ chưa bình luận về sự việc.

Phnom Penh khởi động quá trình pháp lý ở ICJ sau khi Campuchia và Thái Lan kết thúc cuộc họp lần thứ 6 của Ủy ban Biên giới chung (JBC) về phân định biên giới đất liền, diễn ra tại Phnom Penh ngày 14-15/6. Đây là cuộc họp đầu tiên sau 12 năm gián đoạn, kể từ lần họp cuối ở Bangkok năm 2012.

Bộ trưởng Ban Thư ký nhà nước về công tác biên giới của Campuchia Lam Chea đã đề xuất hai nước cùng đưa cả bốn khu vực tranh chấp ra trước ICJ để có một phán quyết công bằng, khách quan và bền vững. Ông khẳng định nếu Thái Lan tiếp tục bác bỏ thẩm quyền của ICJ, Campuchia có quyền đơn phương khởi động quá trình này.

Chủ tịch Thượng viện Hun Sen, Chủ tịch đảng Nhân dân Campuchia (CPP), ngày 13/6 khẳng định Campuchia không tìm kiếm vũ khí hay đạn dược để đối đầu với Thái Lan, mà kêu gọi cộng đồng quốc tế ủng hộ nỗ lực giải quyết tranh chấp bằng con đường hòa bình và pháp lý.

Trong phát biểu ngày 16/6, ông Hun Sen một lần nữa cảnh báo sẽ cấm nhập khẩu toàn bộ trái cây và rau củ từ Thái Lan nếu nước láng giềng không mở lại các cửa khẩu trong hôm nay. Ông cho biết Thủ tướng Hun Manet đã thông báo với người đồng cấp Thái Lan về biện pháp này.

Ông Hun Sen cũng nhấn mạnh lý do Campuchia đưa tranh chấp ra ICJ là để tìm kiếm giải pháp hòa bình, bởi hai nước khó có thể tự đạt được thỏa thuận song phương ở bốn khu vực tranh chấp. Campuchia đã nhiều lần đề nghị Thái Lan cùng đệ đơn ra ICJ nhưng không thành công.

Tranh chấp biên giới giữa hai nước bắt nguồn từ quá trình phân định đường ranh giới 800 km từ thời Pháp đô hộ bán đảo Đông Dương đầu thế kỷ 20.

Năm 1962, ICJ ra phán quyết đền Preah Vihear thuộc về Campuchia. Đến năm 2013, ICJ tiếp tục trao thêm khu vực lân cận ngôi đền cho Campuchia. Tuy nhiên, Thái Lan từ chối công nhận thẩm quyền của tòa và căng thẳng đã nhiều lần leo thang, khiến ít nhất 28 người thiệt mạng trong các vụ đụng độ giữa hai nước kể từ năm 2008.

Thanh Danh (Theo Phnom Penh Post, Reuters, The Nation)