TS.BS Phạm Thị Lệ Quyên, Khoa Hô hấp, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội, cho biết mỗi lần hút thuốc, hàng nghìn hóa chất độc hại đi thẳng vào phổi, tiếp xúc trực tiếp với lớp tế bào biểu mô của hệ hô hấp. Thuốc lá có 7.000 chất, ít nhất 70 chất được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) xếp vào nhóm gây ung thư như benzopyrene, nitrosamine, formaldehyde, arsenic, cadmium... Các hóa chất này tác động lên tế bào bề mặt của đường hô hấp gây nên tình trạng viêm mạn tính, phá hủy tổ chức, biến đổi tế bào dẫn đến ung thư.

Bác sĩ Quyên giải thích khói thuốc có thể làm hỏng các gene kiểm soát chu kỳ phân chia tế bào như gene p53, có vai trò như bảo vệ tế bào khỏi sự tăng sinh bất thường. Gene p53 bị bất hoạt khi cơ thể tiếp xúc nhiều với thuốc lá, những tế bào bất thường không bị tiêu diệt đúng lúc mà tiếp tục nhân lên, dẫn đến hình thành khối u. Hai gene KRAS và EGFR cũng có thể bị đột biến dưới tác động của hóa chất từ thuốc lá. Đây là những gene điều khiển chu trình phân chia và phát triển tế bào. Đột biến ở các gene này làm tế bào nhân lên không kiểm soát - đặc điểm điển hình của ung thư.

Tổn thương từ thuốc lá diễn ra âm thầm trong suốt nhiều năm. Một người có thể hút thuốc 10-20 năm vẫn không nhận thấy có bất thường, nhưng bên trong cơ thể, các biến đổi về gene được tích lũy, tăng nguy cơ ung thư. "Nguy cơ tử vong do ung thư phổi ở những người hút thuốc tăng gấp 25 lần so với những người chưa từng hút thuốc", bác sĩ Quyên nói, thêm rằng 10-15 năm sau khi cai thuốc lá, nguy cơ ung thư phổi giảm xuống còn một nửa so với những người vẫn tiếp tục hút thuốc. Ngay cả khi mắc ung thư phổi, cai thuốc lá làm chậm tiến triển bệnh, giảm nguy cơ tử vong, tăng hiệu quả đáp ứng với thuốc điều trị bệnh.

Hút thuốc lá cũng làm gia tăng nguy cơ mắc ung thư dạ dày, tụy, đại trực tràng, bàng quang... Hóa chất độc hại trong khói thuốc lá có thể hấp thu qua các mạch máu ở phổi vào hệ tuần hoàn và đi đến khắp mọi nơi trong cơ thể. Người hút thuốc lá hoặc có tiền sử hút thuốc lá cần được khám và sàng lọc sức khỏe định kỳ để kiểm tra nguy cơ mắc ung thư.

Theo bác sĩ Quyên, chụp CT phổi liều thấp là phương pháp sàng lọc có độ chính xác cao, có thể phát hiện tổn thương nhỏ ở phổi từ sớm, khi chưa có triệu chứng. Phương pháp này được khuyến cáo áp dụng ở người 50-80 tuổi, hút thuốc từ 20 bao/năm trở lên, đang hút hoặc từng hút thuốc trong vòng 15 năm trở lại. Cách tính số lượng thuốc hút theo đơn vị bao/năm là dựa trên số lượng thuốc hút mỗi ngày quy đổi ra bao thuốc nhân với tổng số năm hút thuốc. Ví dụ một người hút thuốc một bao mỗi ngày trong tổng thời gian 20 năm là tương đương 20 bao/năm.

Khuê Lâm