Thông tin được bà Phan Thị Hải, Phó Giám đốc Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá (Bộ Y tế), chia sẻ tại Hội nghị Thế giới về Kiểm soát Thuốc lá tại thủ đô Dublin (Ireland) diễn ra trong 3 ngày 23-25/6. Sự kiện diễn ra trong bối cảnh nhiều quốc gia đang đối mặt với việc cắt giảm ngân sách y tế công và sự mở rộng chiến lược tiếp thị của ngành công nghiệp thuốc lá.

Theo bà Hải, Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt sửa đổi đã được Quốc hội thông qua trong tháng 6 này, áp dụng hệ thống thuế tiêu thụ đặc biệt hỗn hợp với các sản phẩm thuốc lá.

Trước đó, vào tháng 11/2024, Quốc hội cũng đã ban hành Nghị quyết cấm hoàn toàn việc sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển và sử dụng thuốc lá điện tử cùng thuốc lá nung nóng từ năm 2025.

"Những quyết định này thể hiện cam kết mạnh mẽ của Chính phủ Việt Nam trong nỗ lực bảo vệ sức khỏe người dân thông qua việc phòng chống tác hại của thuốc lá", bà Hải nói.

Nước ta hiện nằm trong top 15 quốc gia có tỷ lệ người hút thuốc lá cao nhất thế giới, với hơn 15 triệu nam giới trưởng thành (trên 41%) sử dụng thuốc lá. Tỷ lệ này chỉ thấp hơn Indonesia và Lào trong ASEAN. Đáng lo ngại, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử ở nữ giới và thanh thiếu niên đang có xu hướng tăng. Thuốc lá đang gây thiệt hại ước tính hơn 108.000 tỷ đồng mỗi năm cho Việt Nam - gấp 5 lần số thu ngân sách từ thuế thuốc lá.

Các chuyên gia lý giải thuốc lá dễ tiếp cận giới trẻ phần lớn do giá quá rẻ và chính sách thuế hiện hành chưa đủ sức răn đe. Minh chứng là tổng sản lượng sản xuất thuốc lá tại Việt Nam đã tăng hơn 10% chỉ trong năm 2022-2023.

"Điều này cho thấy khi thuế suất còn thấp, ngân sách nhà nước không thu được nhiều, trong khi xã hội phải gánh chịu hậu quả tài chính nặng nề", theo tiến sĩ Nguyễn Huy Quang, Tổng Hội Y học Việt Nam.

Ông Quang ví dụ, một bao thuốc lá thông thường ở Việt Nam chỉ có giá khoảng 7.000-10.000, tương đương 1/4 bát phở. Điều này khiến giá thuốc lá vẫn rất rẻ so với thu nhập và lạm phát, đặc biệt trong bối cảnh kinh tế vĩ mô ổn định.

Tổng giám đốc Tổ chức Y tế thế giới phát biểu tại Hội nghị Thế giới về Kiểm soát Thuốc lá. Ảnh: BTC

Các chuyên gia tại hội nghị đều thống nhất rằng đầu tư vào kiểm soát thuốc lá là một trong những chiến lược y tế cũng như kinh tế hiệu quả nhất. Theo đó, việc tăng thuế thuốc lá sẽ mang lại lợi ích kép, không chỉ tăng nguồn thu cho ngân sách mà còn giảm 2,5 triệu người hút thuốc.

Bà Sarah Bales, chuyên gia Hội Kinh tế Y tế Việt Nam, cho biết nhiều quốc gia đã thành công trong việc tăng thuế thuốc lá mà vẫn duy trì ổn định kinh tế. Bà nói thêm về "tầm quan trọng của việc đặt giá thuốc lá đủ cao để buộc người tiêu dùng phải cân nhắc kỹ lưỡng".

Lê Nga