Trên thế giới, y học bào thai bước phát triển rộng rãi từ những năm 1990 đến 2010, một số can thiệp đã trở thành phương pháp điều trị tiêu chuẩn trong giai đoạn này. Tại Việt Nam, đến cuối tháng 3/2016, lần đầu tiên những ca phẫu thuật laser đốt các mạch máu thông nối giữa hai thai nhi truyền máu song thai mới được thực hiện tại Bệnh viện Từ Dũ, nhờ sự hỗ trợ của giáo sư người Pháp Yves Villes, Trưởng Khoa Sản và Y học bào thai, ĐH Paris Descarters. Nếu không can thiệp, thai nhi có thể tử vong trong bụng mẹ bất kỳ lúc nào.

Với hội chứng truyền máu song thai, một số bà mẹ phải chạy đua thời gian sang Malaysia giành giật sự sống cứu con. Không ít thai phụ đau đớn mất cùng lúc hai con vì không được điều trị kịp thời. Như trường hợp của một người mẹ bỏ nhiều công sức nhưng vừa sang tới Thái Lan thì hai bé gái song sinh tử vong trong bụng. Vì không muốn con nằm lại nơi đất khách, người mẹ phải "cắn răng" chịu đau mang hai con trong bụng trở về Việt Nam để mổ lấy thai lưu.

GS.TS.BS Nguyễn Duy Ánh, Giám đốc Bệnh viện Phụ sản Trung ương, cho biết trước đây y học coi buồng tử cung là "cung cấm đặc biệt", bất khả xâm phạm. Với sự tiến bộ của khoa học, nay thầy thuốc có thể thực hiện các kỹ thuật thăm dò, điều trị, đưa các dụng cụ vào nội soi... để sửa chữa khuyết tật thai nhi ngay từ trong tử cung - nơi được coi là "bệnh viện đầu tiên" của con người. Việc can thiệp bào thai không chỉ cứu sống được thai nhi mà còn cho ra đời những em bé khỏe mạnh.

Theo ông Ánh, nhiều cơ sở tại Việt Nam bắt đầu tập trung phát triển lĩnh vực này khoảng 10 năm qua. Bác sĩ dần làm chủ những kỹ thuật hiện đại hàng đầu thế giới, có thể can thiệp được ở hầu hết các cơ quan của bào thai, thậm chí cả não, tim, màng phổi, mở ra cơ hội sống còn cho những thai nhi từng bị xem là không thể cứu chữa.

Như tại Bệnh viện Từ Dũ, sau thành công tiên phong "chữa bệnh trong bào thai" năm 2016, nơi này đã lần lượt triển khai các kỹ thuật khác như truyền máu cho thai nhi qua dây rốn (2017), nội soi buồng ối đốt dây rốn bằng laser lưỡng cực (từ 2018), nội soi buồng ối dẫn lưu bàng quang thai nhi (2022), nội soi buồng ối dẫn lưu màng phổi thai nhi, tắc mạch khối bướu bánh nhau trong bào thai (2023)...

Đặc biệt, đầu năm 2024, nơi này phối hợp bác sĩ Nhi đồng 1 can thiệp tim trong bào thai đầu tiên Việt Nam cũng như khu vực Đông Nam Á. Kỹ thuật này đòi hỏi rất lớn ở tay nghề bác sĩ, hiện chỉ vài nơi trên thế giới thực hiện. Mới đây, bà bầu từ Singapore được bác sĩ giới thiệu đến Việt Nam để thông tim cho em bé bị dị tật tim nặng trong bụng mẹ - tìm tia hy vọng cuối cùng cứu con.

"Đây chính là sự ghi nhận của khu vực ASEAN đối với trình độ kỹ thuật cao trong lĩnh vực y học bào thai tại Việt Nam", Giám đốc Sở Y tế TP HCM Tăng Chí Thượng nhận định.

Bác sĩ can thiệp bào thai tại Bệnh viện Từ Dũ. Ảnh: Bệnh viện cung cấp

Đến nay, các bác sĩ có thể thực hiện thành thạo nhiều kỹ thuật can thiệp bào thai như can thiệp tắc mạch bướu máu bánh nhau, kẹp tắc rốn, laser nội soi, truyền máu bào thai, truyền ối, giảm ối, sinh thiết gai nhau và lấy máu cuống rốn. Nhờ đó, nhiều thai nhi trước đây đối mặt với nguy cơ tử vong trong bụng mẹ hoặc chào đời với dị tật đã được cứu chữa kịp thời và phát triển khỏe mạnh.

"Nếu không phát hiện và xử trí kịp thời, việc hàng nghìn trẻ dị tật chào đời sẽ ảnh hưởng lớn đến chất lượng dân số Việt Nam", bác sĩ CK2 Trần Ngọc Hải, Giám đốc Bệnh viện Từ Dũ, nói.

Theo bác sĩ Hải, có những trường hợp cần can thiệp ngay trong bụng mẹ thay vì chờ đợi trẻ chào đời. Việc này tận dụng khả năng tự điều chỉnh và hoàn thiện của bào thai, giúp trẻ có cơ hội chào đời lành lặn. Đây là lý do Bệnh viện Từ Dũ tập trung phát triển lĩnh vực này.

Cuối năm 2023, nơi này đã thành lập Trung tâm Can thiệp Bào thai và vừa được Trường Quốc tế Y học Chu sinh, Sơ sinh và Sức khỏe Sinh sản Châu Âu (PREIS - Italy) công nhận là trung tâm can thiệp bào thai chuẩn Châu Âu đầu tiên tại Việt Nam vào đầu tháng 5. Bệnh viện Từ Dũ cũng ký hợp tác với một trung tâm can thiệp bào thai lớn của Italy để tiếp tục tiếp nhận các kỹ thuật tiên tiến.

Tương tự, tại Hà Nội, Bệnh viện Phụ sản Trung ương dự kiến ra mắt Trung tâm Y học Bào thai trong tháng 6 tới nhằm đẩy mạnh đào tạo, nghiên cứu và ứng dụng kỹ thuật cao trong chăm sóc thai kỳ.

TS.BS Hà Anh Đức, Cục trưởng Cục Quản lý Khám chữa bệnh (Bộ Y tế), đánh giá lĩnh vực sản phụ khoa đã có những đột phá đáng kể, từ chẩn đoán tiền sản phát hiện dị tật bẩm sinh đến phẫu thuật và can thiệp xâm lấn tối thiểu, giúp giảm tỷ lệ tử vong cho cả mẹ và con. Nhiều cơ sở tại Việt Nam đã ứng dụng AI và kỹ thuật số vào khám chữa bệnh, cho phép hội chẩn từ xa, nâng cao chất lượng điều trị cũng như tăng khả năng tiếp cận cho các khu vực vùng sâu vùng xa.

Điều này cũng phù hợp với thế giới, khi y học bào thai đang bước vào kỷ nguyên mới, được xem là một cuộc cách mạng với những can thiệp giúp đảo ngược tình trạng thai nhi một cách ngoạn mục, đồng thời ứng dụng trí tuệ nhân tạo, liệu pháp gen và khoa học tế bào gốc.

Bác sĩ siêu âm tim kiểm tra cho em bé vừa chào đời, từng được sửa tim thai trong bụng mẹ. Ảnh: Bệnh viện cung cấp

Trong thư khen y bác sĩ Bệnh viện Từ Dũ và Nhi đồng 1 sau ca can thiệp tim bào thai hôm 28/5, Bộ trưởng Y tế Đào Hồng Lan đánh giá việc các bác sĩ Việt Nam tiếp cận, làm chủ và ứng dụng thành công kỹ thuật này là "minh chứng rõ nét cho năng lực nội sinh ngày càng vững mạnh của nền y học nước nhà".

Thành tựu này không chỉ mang lại niềm hy vọng cho hàng ngàn thai phụ và gia đình, mà còn mở ra hướng đi mới trong việc chẩn đoán và điều trị các bệnh lý phức tạp ngay từ thời kỳ bào thai - một bước tiến quan trọng để ngành y tế Việt Nam hội nhập sâu rộng với y học thế giới, Bộ trưởng Y tế nhận định.

Các chuyên gia cho rằng một trong những trở ngại lớn tại Việt Nam là chi phí điều trị cho bào thai từ vài chục đến vài trăm triệu đồng vẫn chưa được BHYT chi trả, dẫn đến một số người bệnh không đủ khả năng tiếp cận.

Theo giáo sư Ánh, tại các nước tiên tiến, BHYT chi trả 100% cho các ca can thiệp bào thai, do họ quan niệm "bào thai cũng là bệnh nhân". Nhiều ca can thiệp có chi phí lên tới hàng chục nghìn USD đã được chi trả. Song, tại Việt Nam, điều trị cho thai phụ thì được BHYT chi trả còn bào thai thì chưa.

"Tôi đề xuất BHYT có cơ chế chi trả từng phần, tiến đến toàn bộ cho lĩnh vực can thiệp bào thai để giảm chi phí, gánh nặng cho các gia đình", giáo sư Ánh nói.

Lê Phương