Ông Bình đến Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM khám sau hai tuần ho dai dẳng, đau mỏi người, được chẩn đoán trào ngược dạ dày thực quản. Song bác sĩ còn phát hiện thận phải người bệnh có viên sỏi kích thước 35 mm, ở niệu quản trái đoạn chậu có thêm viên sỏi nhỏ hơn, kích thước 5 mm, thận ứ nước độ 2.

Tương tự, ông Thành, 60 tuổi, ở Vĩnh Long, đi khám sức khỏe tổng quát, tình cờ phát hiện có sỏi san hô ở thận trái, đường kính gần 5 cm. Các nhánh sỏi, cứng, xù xì lấp đầy các đài bể thận, cản trở lưu thông nước tiểu khiến thận bị ứ nước độ 3 (độ nặng).

BS.CKI Phan Huỳnh Tiến Đạt, khoa Tiết niệu, Trung tâm Tiết niệu - Thận học - Nam khoa, giải thích những viên sỏi lớn trong thận hai người bệnh có thể hình thành từ nhiều năm trước. Nước tiểu bị giữ lại ở thận, dần khiến thận ứ nước, to như quả bóng, nếu không phát hiện và điều trị sớm sẽ gây tổn thương thận, tắc nghẽn niệu quản, bể thận, suy thận...

Việt Nam là quốc gia nằm trong "vành đai sỏi" do điều kiện khí hậu, địa lý, chủng tộc, chế độ ăn uống và di truyền. Bác sĩ Đạt cho biết sỏi tiết niệu là tình trạng phổ biến ở nước ta, trong đó sỏi thận chiếm 40%. Sỏi thận diễn tiến âm thầm, hầu như không gây đau đớn, không triệu chứng. Nếu kích thước nhỏ, sỏi có thể tự đào thải ra ngoài theo đường tiểu mà không gây biến chứng nguy hiểm. Song nhiều người chỉ phát hiện ra sỏi thận khi kích thước sỏi đã lớn, gây đau đớn, biến chứng.

Một số trường hợp thận ứ nước làm tăng nguy cơ nhiễm trùng, là nguyên nhân khiến thận bị tổn thương và nhiễm trùng các vùng xung quanh thận, cần điều trị khẩn cấp để xử lý nhiễm trùng. Tình trạng nặng có thể gây viêm thận tái phát, lâu dài làm suy giảm chức năng thận. Do đó, nếu sỏi là nguyên nhân gây biến chứng cần được can thiệp lấy sỏi kịp thời bằng các phương pháp như tán sỏi bằng sóng xung kích, tán sỏi bằng ống mềm hoặc ống cứng, tán sỏi thận qua da, mổ mở lấy sỏi...

Như ông Bình được điều trị bằng phương pháp nội soi tán sỏi ngược dòng bằng ống mềm không vết mổ, không gây đau, có thể giải quyết đồng thời toàn bộ sỏi trong cơ thể, thời gian hồi phục nhanh. Bác sĩ đưa ống nội soi mềm từ niệu đạo qua bàng quang và niệu quản, lên thận, kết hợp sợi laser phá vỡ sỏi thành hàng nghìn mảnh nhỏ li ti. Đồng thời, bác sĩ bơm nước, rửa và hút các mảnh sỏi ra ngoài cơ thể. Sau tán sỏi, người bệnh hồi phục tốt, được can thiệp kịp thời nên thận không bị suy giảm chức năng.

Bác sĩ Đạt (phải) nội soi tán sỏi ngược dòng bằng ống mềm cho ông Bình. Ảnh: Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh

Còn ông Thành được các bác sĩ tán sỏi qua da để giải quyết sỏi san hô. Êkíp rạch đường nhỏ trên da tại khu vực hông lưng có sỏi, sau đó nong một đường hầm từ ngoài da đến thận và đưa máy nội soi vào đường hầm, phát năng lượng laser tán sỏi vỡ vụn. Sau cùng, hút các mảnh vụn sỏi ra ngoài.

Bác sĩ Đạt khuyến cáo khám hệ tiết niệu định kỳ để kịp thời phát hiện bất thường. Ăn uống, sinh hoạt lành mạnh hỗ trợ đào thải sỏi nhỏ ra ngoài theo đường tự nhiên hoặc làm giảm nguy cơ hình thành thêm sỏi. Trong đó, uống đủ nước là yếu tố quan trọng nhất giúp pha loãng nước tiểu, giảm nồng độ các khoáng chất gây sỏi. Nên hạn chế muối và thịt đỏ, hải sản, nội tạng động vật, tránh thực phẩm nhiều oxalat (là thành phần kết tinh với canxi tạo sỏi canxi oxalat) như rau bina, củ cải, chocolate, đậu phộng.

Hà Thanh