Thông tin được các chuyên gia nói trong một hội thảo mới đây tại TP HCM. Theo đó, Việt Nam có khoảng 7 triệu người mắc đái tháo đường, nhưng một nửa trong số đó không hề hay biết về tình trạng bệnh của mình, dẫn đến việc bỏ lỡ cơ hội điều trị kịp thời.

Đáng chú ý, tỷ lệ mắc mới ở độ tuổi 20-79 đã tăng gấp ba lần kể từ năm 2000. Hiện bệnh gia tăng nhanh chóng ở người trẻ dưới 40 tuổi và cả trẻ em. Hơn 55% người Việt mắc đái tháo đường gặp biến chứng, bao gồm 34% biến chứng tim mạch, 39% về mắt và thần kinh, 24% về thận, làm tăng chi phí y tế và giảm chất lượng cuộc sống.

"Điều đáng sợ nhất không phải đái tháo đường đang gia tăng với tốc độ rất nhanh trên toàn cầu mà chính là những biến chứng nguy hiểm của bệnh này", PGS.TS.BS Nguyễn Thị Bích Đào, Chủ tịch Hội Đái tháo đường và Nội tiết TP HCM, nói.

Đái tháo đường là tình trạng tăng glucose trong máu, một bệnh mạn tính không thể chữa khỏi hoàn toàn. Bệnh gây ra các triệu chứng như khát nước, đói, tiểu tiện nhiều, sụt cân không rõ nguyên nhân, ngứa hoặc tê bì tay chân, dễ bị nhiễm trùng, vết thương chậm lành, nhìn mờ và da sẫm màu.

Nhiều người không hề hay biết mình mắc bệnh do bệnh tiến triển âm thầm, nhưng hậu quả để lại vô cùng nguy hiểm, ảnh hưởng đến tim, thận, chi, và gây ra các biến chứng nghiêm trọng như đột quỵ, suy thận, giảm thị lực, mù lòa và các biến chứng bàn chân.

Thời gian trung bình từ khi phát hiện bệnh đến khi xuất hiện biến chứng là khoảng 3-5,2 năm, trong đó biến chứng thận mạn thường xuất hiện sớm nhất. Trên thực tế, nhiều bệnh nhân phải nhập viện trong tình trạng nguy kịch như hôn mê do đường huyết quá cao hoặc phải cắt cụt chi do biến chứng nghiêm trọng, chỉ vì không biết mình mắc bệnh trong 10-20 năm.

Lý giải nguyên nhân, các chuyên gia cho rằng thói quen tiêu thụ đồ ăn nhanh, trà sữa, cùng với lối sống ít vận động, ô nhiễm môi trường, khiến giới trẻ dễ tích tụ mỡ và tăng cân béo phì. Một số thanh niên thường xuyên sử dụng các chất kích thích như rượu bia, thuốc lá, ăn uống thiếu điều độ, bỏ bữa do mải mê chơi game, xem TV, dẫn đến tình trạng kháng insulin và rối loạn chuyển hóa.

Trong giai đoạn đầu của béo phì, sự đề kháng hormone tăng lên, làm giảm hiệu quả của hormone nội tiết. Để bù đắp, tuyến tụy phải hoạt động liên tục, lâu dần khiến chức năng tiết hormone suy giảm và không đủ để duy trì chuyển hóa đường trong máu, gây ra đái tháo đường type 2 ở người trẻ.

Trong khi đó, nhiều người bị đái tháo đường không biết mình mắc bệnh vì triệu chứng ban đầu thường mờ nhạt hoặc không rõ ràng, dễ bị bỏ qua hay nhầm lẫn với các tình trạng sức khỏe thông thường. Trong giai đoạn sớm của đái tháo đường type 2, đường huyết tăng từ từ, cơ thể có khả năng thích nghi tạm thời khiến bệnh diễn tiến âm thầm trong nhiều năm mà không có dấu hiệu báo động. Đến khi các triệu chứng như khát nước, tiểu nhiều, sụt cân, hoặc mệt mỏi xuất hiện rõ rệt, thì bệnh thường đã tiến triển, thậm chí đã bắt đầu gây ra các biến chứng.

Bên cạnh đó, thiếu kiến thức và nhận thức về tầm quan trọng của việc tầm soát định kỳ cũng là nguyên nhân lớn. Nhiều người Việt Nam chưa có thói quen khám sức khỏe tổng quát hay xét nghiệm đường huyết thường xuyên, đặc biệt là khi họ còn trẻ hoặc cảm thấy khỏe mạnh. Sự chủ quan này cùng với việc không nắm rõ các yếu tố nguy cơ (như béo phì, lối sống ít vận động, tiền sử gia đình) khiến bệnh có cơ hội phát triển không được kiểm soát.

40% người mắc đái tháo đường chưa được chẩn đoán. Ảnh minh họa: Quỳnh Trần

Để phòng ngừa, các chuyên gia khuyến cáo mọi người nên xét nghiệm đường huyết định kỳ, đặc biệt là ở nhóm nguy cơ cao như người trên 45 tuổi, người có thành viên trực hệ trong gia đình như bố mẹ, anh chị em ruột bị đái tháo đường, người thừa cân béo phì, ít vận động, tăng huyết áp, rối loạn lipid máu, có những tình trạng tăng đề kháng insulin...

"Việc phát hiện sớm ngay từ giai đoạn tiền đái tháo đường, can thiệp kịp thời có thể làm thoái lui tình trạng rối loạn đường huyết, ngăn chặn tiến triển đái tháo đường trong tương lai", phó giáo sư Đào nói. Còn khi đã bị bệnh, cần quản lý tốt đường huyết để ngăn chặn biến chứng, giúp bệnh nhân có chất lượng cuộc sống tốt hơn, kéo dài tuổi thọ, giảm tỷ lệ tử vong.

Bên cạnh đó, nên duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, thường xuyên tập thể dục thể thao, hạn chế đồ ngọt, nước uống có ga và thức ăn nhanh...

Mỹ Ý