Vùng dưới đồi hay vùng hạ đồi (hypothalamus) là một vùng nhỏ của não, nằm ở đáy não, gần tuyến yên. BS.CKI Nguyễn Phúc Minh Trân, Trung tâm Kiểm soát cân nặng và Điều trị béo phì, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, cho biết vùng dưới đồi có vai trò giải phóng hormone, điều hòa nhiệt độ cơ thể, duy trì chu kỳ sinh lý hàng ngày, kiểm soát sự thèm ăn, cảm giác đói và no, tình dục, điều chỉnh phản ứng cảm xúc. Nếu vùng dưới đồi hoạt động không hiệu quả có thể gây ra nhiều rối loạn khác nhau.

Dây thần kinh phế vị (dây thần kinh số X) cũng có vai trò truyền tín hiệu từ dạ dày và ruột đến não bộ, báo hiệu tình trạng đói và no. Khi dạ dày đầy, dây thần kinh phế vị gửi tín hiệu đến não bộ để báo hiệu cảm giác no. Ngược lại, khi dạ dày trống rỗng, dây thần kinh này gửi tín hiệu để kích thích cảm giác đói.

Dây thần kinh phế vị cần thiết cho chức năng tiêu hóa bình thường, vì nó điều chỉnh giải phóng các enzyme tiêu hóa, axit dạ dày và mật. Nó cũng kiểm soát các cơn co thắt của dạ dày và ruột, giúp di chuyển thức ăn qua đường tiêu hóa. Chức năng phế vị bị suy yếu có thể gây ra nhiều vấn đề về đường tiêu hóa, bao gồm trào ngược axit, liệt dạ dày (làm chậm quá trình làm rỗng dạ dày) và hội chứng ruột kích thích (IBS).

Nhu cầu ăn uống phụ thuộc vào sự tương tác giữa hệ thần kinh trung ương với các hormone. Ảnh: Đức Hạnh

Theo bác sĩ Trân, cảm giác đói và no có liên quan nhiều đến hormone ghrelin (kích thích cảm giác đói) và hormone leptin (ức chế cảm giác đói). Hormone hoạt động như chất truyền tin hóa học giúp kiểm soát lượng thức ăn. Lượng hormone này trong máu tăng và giảm sẽ báo hiệu cho não biết mức độ đói, no cần thiết. Khi các tín hiệu hormone này không hoạt động bình thường, mọi người có thể ăn nhiều hơn hoặc ít hơn nhu cầu của cơ thể, dẫn đến các vấn đề về cân nặng.

Ngoài ra, hormone peptide YY (PYY) và GLP-1 cũng tác động đến yếu tố ăn uống, giảm cân. Hormone peptide YY được sản xuất ở ruột có thể ảnh hưởng đến cảm giác no, thèm ăn. GLP-1 được sản xuất ở ruột khi có thức ăn, có tác dụng ổn định đường huyết, tăng cảm giác no. Tăng cường sản xuất GLP-1 có thể giúp giảm cảm giác thèm ăn và kiểm soát cân nặng.

Các hormone này chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, bao gồm chế độ ăn uống, tập thể dục, giấc ngủ và căng thẳng. Bác sĩ Trân khuyên người lớn nên xây dựng chế độ ăn uống khoa học, lành mạnh để điều hòa hormone ổn định, từ đó kiểm soát cân nặng và sức khỏe tổng thể.

Đức Hạnh