Hệ thống y tế công của Anh (NHS - National Health Service), đang phải đối mặt với một trong những cuộc khủng hoảng nghiêm trọng nhất lịch sử hoạt động. Tính đến đầu năm 2025, hơn 6 triệu người đang chờ đợi được điều trị, phản ánh sự quá tải kéo dài và những lỗ hổng ngày càng rõ rệt trong năng lực phục vụ y tế cơ bản của quốc gia này.

Theo số liệu do NHS England công bố, đến cuối tháng 3/2025, tổng số lượt điều trị đang nằm trong danh sách chờ là 7,42 triệu, tương ứng với khoảng 6,25 triệu bệnh nhân. Trong đó, gần 3 triệu người đã chờ đợi quá thời hạn 18 tuần theo chuẩn của NHS, khoảng 13.500 người phải chờ hơn một năm.

Tình trạng này không chỉ ảnh hưởng đến những ca điều trị phức tạp mà còn bao gồm cả những dịch vụ cơ bản như xét nghiệm máu, chụp X-quang hay kiểm tra huyết áp. Hệ quả là nhiều người bệnh phải sống trong tâm trạng lo âu kéo dài vì không được chẩn đoán và can thiệp kịp thời.

Ngoài danh sách chờ điều trị, một điểm nóng khác là tình trạng tắc nghẽn trong dịch vụ chẩn đoán. Tính đến tháng 1/2025, có khoảng 1,62 triệu người đang chờ đợi để thực hiện các xét nghiệm như X-quang, CT, MRI hay siêu âm. Trong đó, 22,4% đã chờ hơn 6 tuần, trong khi mục tiêu của NHS là dưới 1%.

Riêng trong tháng 1/2025, NHS đã thực hiện khoảng 1,88 triệu ca X-quang, cho thấy nhu cầu khám chữa bệnh với các xét nghiệm hình ảnh vẫn rất cao. Tuy nhiên, số lượng ca chụp lớn không đồng nghĩa với khả năng giải quyết nhanh chóng. Trong năm 2024, gần 976.000 kết quả hình ảnh đã không được báo cáo đúng hạn trong vòng một tháng như quy định của hệ thống y tế công.

Một trong những nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng trên là sự thiếu hụt nghiêm trọng về nhân lực. Theo Royal College of Radiologists, nước Anh hiện thiếu khoảng 31% bác sĩ chẩn đoán hình ảnh, tương đương gần 1.500 vị trí còn trống so với nhu cầu thực tế. Nếu không có biện pháp cải cách, tỷ lệ thiếu hụt này có thể tăng lên 41% trong vòng 5 năm tới.

Sự thiếu nhân sự buộc NHS phải chi tiền thuê ngoài cho các công ty tư nhân nhằm đọc kết quả hình ảnh y khoa. Trong năm 2024, số tiền NHS dành cho việc này đã đạt mức kỷ lục 216 triệu bảng, tăng gấp đôi so với 2019. Dù giúp giảm áp lực trước mắt, việc phụ thuộc ngày càng nhiều vào khu vực tư nhân khiến hệ thống y tế công trở nên mong manh, đặc biệt là với những khu vực thiếu ngân sách hoặc không được ưu tiên đầu tư.

Hành lang một bệnh viện tại Anh. Ảnh: PA

Sự chậm trễ kéo dài đã làm giảm niềm tin vào hệ thống y tế công, dẫn đến xu hướng chuyển dịch sang sử dụng dịch vụ y tế tư nhân. Theo một khảo sát do tờ Times thực hiện, có tới 16,4 triệu người Anh đã từng sử dụng dịch vụ y tế tư nhân ít nhất một lần trong năm 2024, tăng mạnh so với 13,5 triệu người vào năm 2019.

Chi phí cho các xét nghiệm cơ bản trong khu vực tư nhân như chụp MRI hay kiểm tra sức khỏe tổng quát dao động từ vài trăm đến vài nghìn bảng Anh. Dù vậy, nhiều người sẵn sàng chi trả để được khám chữa bệnh nhanh chóng, thay vì chờ đợi trong tình trạng sức khỏe không rõ ràng.

Trước làn sóng chỉ trích ngày càng gay gắt, chính phủ Anh đã triển khai nhiều biện pháp nhằm cải thiện năng lực phục vụ của NHS. Một trong những nỗ lực lớn là việc mở rộng mạng lưới trung tâm chẩn đoán cộng đồng (Community Diagnostic Centres - CDCs). Đến tháng 3/2025, đã có 170 CDCs hoạt động trên khắp nước Anh, mang các dịch vụ xét nghiệm về gần khu dân cư, giúp giảm tải cho bệnh viện tuyến trung ương.

Ngoài ra, chính phủ cũng ký kết hợp tác với các cơ sở tư nhân để cung cấp thêm 450.000 ca chẩn đoán mỗi năm. Mục tiêu là cắt giảm thời gian chờ đợi và giúp bệnh nhân có thêm lựa chọn tiếp cận dịch vụ.

Một hướng đi khác là cải tiến hệ thống công nghệ thông tin y tế. Ứng dụng NHS App sẽ được nâng cấp, cho phép bệnh nhân xem kết quả xét nghiệm, đặt thuốc và lựa chọn cơ sở y tế theo thời gian chờ đợi và đánh giá của cộng đồng.

Dù vậy, giới chuyên gia cho rằng những biện pháp trên chỉ là giải pháp ngắn hạn nếu không đi kèm với chính sách tăng lương, cải thiện môi trường làm việc và đào tạo đội ngũ y bác sĩ trong dài hạn.

Thục Linh (Theo Sky, NHS, Time, Guardian)