Bác sĩ Lê Thị Gấm, Quản lý Y khoa, Hệ thống tiêm chủng VNVC cho biết như trên trong bối cảnh Covid-19 bùng phát giữa thời điểm nhiều mầm bệnh phát triển mạnh, nguy cơ đồng nhiễm cao, dễ biến chứng và khó điều trị. Covid-19 và vi khuẩn, virus sau đây khi tương tác, cộng sinh dễ gây nhiễm trùng nặng:

Cúm

Cúm và Covid-19 đều do virus đường hô hấp gây ra, khi tấn công cùng lúc sẽ làm suy giảm miễn dịch, khiến cơ thể khó kiểm soát phản ứng viêm. Trong đó, virus cúm thay đổi các tế bào trong đường thở, khiến virus Covid-19 xâm nhập sâu hơn vào phổi. Ngược lại, Covid-19 cũng có thể làm cho virus cúm phát triển mạnh hơn, khiến hệ hô hấp bị tổn thương.

Covid-19 đồng nhiễm với nhiều bệnh, gây biến chứng nghiêm trọng. Ảnh minh họa: Vecteezy

Người bệnh nhiễm hai chủng virus phải nhập viện, hỗ trợ hô hấp xâm lấn, thở ECMO và thời gian nằm viện kéo dài. Hệ miễn dịch thường bị kích thích quá mức, gây ra "cơn bão cytokine", dẫn đến tổn thương phổi lan rộng, suy hô hấp và đa cơ quan.

Một nghiên cứu trên 19.000 bệnh nhân nhập viện vì Covid-19 tại Anh năm 2021 cho thấy, nguy cơ tử vong ở bệnh nhân đồng nhiễm cúm và Covid-19 này cao gấp 2,4 lần so với người chỉ mắc Covid-19. Nhóm đặc biệt nguy hiểm là người cao tuổi và có bệnh nền.

Sởi

Sởi và Covid-19 nếu mắc đồng thời sẽ tác động kép lên hệ miễn dịch, gây biến chứng nghiêm trọng. Lý do, virus sởi có khả năng gây "mất trí nhớ miễn dịch", suy giảm khả năng đề kháng của cơ thể đối với các bệnh đã từng mắc hoặc đã tiêm phòng trước đó. Ngoài ra, người nhiễm cả hai loại virus cùng lúc tăng nguy cơ viêm phổi nặng, suy hô hấp, viêm đa cơ quan, tử vong.

Theo bác sĩ Gấm, hiện số ca mắc đã giảm hơn so với trước nhưng vẫn còn cao với hơn 63 ca ở TP HCM và 175 ca ở Hà Nội trong tuần cuối tháng 5. Bác sĩ Gấm lưu ý tỷ lệ tiêm chủng sụt giảm có thể gây bùng phát bệnh trở lại.

Phế cầu

Theo bác sĩ Gấm, viêm phổi do phế cầu khuẩn có tỷ lệ tử vong lên tới 50% ở nhóm nguy cơ cao như trẻ nhỏ và người già. Bệnh nhân đồng thời nhiễm Covid-19 và bệnh do phế cầu, nguy cơ để lại nhiều di chứng ở hệ thần kinh, vận động và hô hấp như xẹp phổi, áp xe phổi, phù phổi, suy hô hấp... Đồng nhiễm còn dẫn đến nguy cơ biến chứng nặng như viêm màng ngoài tim, phù thũng, xẹp phổi...

Bệnh do virus hợp bào hô hấp (RSV)

Virus RSV là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ra bệnh đường hô hấp ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Hai bệnh thường gặp do RSV gồm viêm phế quản và viêm phổi. Người cao tuổi với hệ miễn dịch yếu hoặc mắc các bệnh lý nền cũng có nguy cơ cao bị biến chứng nặng khi nhiễm RSV.

Cả RSV và virus Covid-19 đều tấn công vào đường hô hấp dưới, gây viêm phổi và suy hô hấp. Khi đồng nhiễm, hai virus có thể kích hoạt phản ứng viêm, dẫn đến tổn thương mô phổi.

Nhiều nghiên cứu cho thấy tùy vào thứ tự nhiễm và tải lượng virus, đồng nhiễm có thể làm giảm sự nhân lên của virus này nhưng lại thúc đẩy virus kia, khiến việc kiểm soát bệnh trở nên phức tạp.

Người cao tuổi tiêm vaccine phòng phế cầu khuẩn tại Trung tâm tiêm chủng VNVC. Ảnh: Mộc Thảo

Phòng bệnh thế nào?

Để hạn chế nguy cơ nhiễm Covid-19, bác sĩ Gấm khuyến cáo người dân đeo khẩu trang khi đến nơi công cộng, cơ sở y tế... Người có biểu hiện sốt, ho, khó thở nên khám tại cơ sở y tế để được điều trị đúng cách.

Các bệnh đồng nhiễm với Covid-19 đã có vaccine phòng ngừa, có thể bảo vệ chéo với Covid-19. Nghiên cứu đăng tải năm 2022 trên tạp chí The Journal of Infectious Diseases cho thấy khả năng bảo vệ chéo của vaccine phế cầu, giúp giảm khoảng 23-49% tỷ lệ mắc viêm phổi do các loại virus hô hấp, trong đó có Covid-19. Ở đối tượng nguy cơ cao (người trên 65 tuổi), vaccine phế cầu còn giúp giảm 35% nguy cơ mắc, giảm 32% nguy cơ nhập viện và tử vong bởi Covid-19.

Hiện Việt Nam có 5 loại vaccine phế cầu, gồm phế cầu 10 (Synflorix), phế cầu 13 (Prevenar 13), phế cầu 15 (Vaxneuvance), phế cầu 20 (Prevenar 20) và phế cầu 23 (Pneumovax 23). Trong đó, loại phế cầu 10 tiêm cho trẻ từ 6 tuần tuổi đến dưới 6 tuổi, phế cầu 13 và phế cầu 15 tiêm cho trẻ từ 6 tuần và người lớn, phế cầu 20 tiêm cho người từ 18 tuổi và phế cầu 23 tiêm cho trẻ từ 2 tuổi và người lớn. Mỗi loại có số mũi tiêm và phác đồ tiêm khác nhau.

Với vaccine cúm, mọi người chỉ cần tiêm một mũi và nhắc lại hằng năm. Còn vaccine phòng sởi hiện tiêm được từ 6 tháng tuổi, người lớn không nhớ rõ lịch sử tiêm chủng cần tiêm 2 mũi cách nhau 1 tháng. Phụ nữ nên tiêm vaccine sởi tốt nhất 3 tháng trước khi mang thai.

Một số tác nhân cũng có thể bội nhiễm với Covid-19, phòng ngừa được nhờ vaccine như: ho gà, bạch hầu, uốn ván, Hib, thủy đậu. Các mũi tiêm cần thực hiện sớm để đạt hiệu quả phòng bệnh, ngăn trở nặng.

Anh Ninh