Sáng 14/5, thảo luận ở hội trường Quốc hội về sửa đổi Hiến pháp năm 2013, đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy, Phó chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội, bày tỏ không đồng tình khi Ban soạn thảo đề xuất bỏ quyền chất vấn của hội đồng nhân dân với chánh án tòa án và viện trưởng viện kiểm sát.

Ban soạn thảo giải thích hai lý do. Trước hết, theo chủ trương của Đảng sẽ không tổ chức tòa án và viện kiểm sát cấp huyện mà thay thế bằng tòa án, viện kiểm sát khu vực không gắn với đơn vị hành chính cụ thể. Vì vậy sẽ không có hội đồng nhân dân ngang cấp để thực hiện quyền chất vấn.

Lý do thứ hai, Hiến pháp không quy định thẩm quyền chất vấn nhưng đại biểu hội đồng nhân dân vẫn thực hiện được quyền giám sát và có quyền kiến nghị với cơ quan, tổ chức.

"Tôi không đồng tình với cả hai lý do nêu trên", bà Thúy mở đầu cho phần phản biện trước nghị trường.

Theo bà, lý do thứ nhất "rất khó thuyết phục đại biểu hội đồng nhân dân cấp tỉnh và cử tri của họ". "Vì sao họ không còn được quyền chất vấn người đứng đầu hai cơ quan này như Hiến pháp 2013 quy định?", bà đặt vấn đề.

Bà cho rằng dù tòa án, viện kiểm sát khu vực tuy không gắn với đơn vị hành chính cụ thể nhưng những cơ quan này vẫn khởi tố, truy tố, xét xử công dân tại đây. Những đơn vị hành chính này có đại biểu hội đồng nhân dân là đại diện.

Đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy phát biểu sáng 14/5. Ảnh: Giang Huy

"Không lẽ tòa án, viện kiểm sát khu vực sẽ là những cơ quan tư pháp duy nhất ở nước ta nằm ngoài sự giám sát bằng hình thức chất vấn của đại biểu hội đồng nhân dân? Nếu vậy, dân bị oan sẽ nhờ cậy ai chất vấn đề bảo vệ quyền lợi của họ?", bà Thúy phát biểu và đề nghị Quốc hội xem xét kỹ việc thực hiện quyền giám sát với chánh án tòa án, viện trưởng viện kiểm sát trước khi thông qua mô hình mới.

Theo bà, nếu tòa án, viện kiểm sát khu vực không gắn với đơn vị hành chính cụ thể nên không có hội đồng nhân dân ngang cấp để thực hiện quyền chất vấn, "vậy thẩm quyền giám sát với các cơ quan tư pháp sẽ ở mức nào?".

Bà Thúy cho rằng Ban soạn thảo "đánh đồng" các hình thức giám sát, trong khi chúng có ý nghĩa, vai trò và hiệu lực pháp luật khác nhau. Việc giám sát và quyền kiến nghị "hoàn toàn không thể thay thế" cho quyền chất vấn vốn là hình thức giám sát trực tiếp, công khai, buộc trả lời trực tiếp và chịu trách nhiệm về câu trả lời.

Nếu không có quyền chất vấn, đại biểu hội đồng nhân dân khó có thể yêu cầu chánh án, viện trưởng ra trước kỳ họp để trả lời từng vấn đề, đối thoại công khai với đại biểu, cử tri.

Việc bỏ quyền chất vấn này còn gây khó khăn cho thi hành án trong trường hợp bản án, quyết định của tòa án tuyên không rõ.

"Vì tất cả lý do nêu trên, tôi đề nghị Quốc hội xem xét giữ lại quy định về thẩm quyền chất vấn của đại biểu hội đồng nhân dân với chánh án, viện trưởng viện kiểm sát cấp tỉnh và khu vực", đại biểu Thúy nêu quan điểm.

Đại biểu Phạm Trọng Nghĩa phát biểu sáng 14/5. Ảnh: Giang Huy

Trong sáng nay, ông Phạm Trọng Nghĩa, chuyên trách Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội đồng tình với đại biểu Kim Thúy và đề nghị "hết sức cân nhắc về đề xuất nêu trên".

Theo ông Nghĩa, cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội khẳng định nguyên tắc kiểm soát quyền lực nhà nước. Nghị quyết 27 Trung ương nhấn mạnh việc thực hiện quyền lực nhà nước phải đặt dưới sự giám sát của nhân dân. Vì vậy, việc sửa đổi Hiến pháp phải tạo điều kiện tốt hơn để người dân tham gia tích cực hơn vào giám sát việc thực hiện quyền lực nhà nước.

Trong khi đó, chất vấn là công cụ giám sát quan trọng nhằm đảm bảo các cơ quan nhà nước chịu trách nhiệm giải trình trước đại biểu dân cư và nhân dân. "Việc duy trì quyền chất vấn là cần thiết để đảm bảo tính công khai, minh bạch và trách nhiệm trong hoạt động tư pháp", ông Nghĩa nói và đề nghị giao quyền chất vấn chánh án, viện trưởng cho đại biểu hội đồng nhân dân cấp tỉnh.

Vũ Tuân