Tuyên bố của chủ tịch Toyota Akio Toyoda gần đây đã khơi lại cuộc tranh luận xung quanh các tác động môi trường của xe thuần điện. Ông Toyoda cho rằng xe thuần điện ô nhiễm gấp ba lần xe xăng vì 9 triệu xe thuần điện thải ra lượng carbon tương đương với 27 triệu xe hybrid tại Nhật Bản, bởi lẽ tại quốc gia này lưới điện phụ thuộc chủ yếu vào nhiên liệu hóa thạch.

Quan điểm của cháu nội người sáng lập Toyota gặp phải những chỉ trích, vì nhiều chuyên gia cho rằng ông đã bỏ qua xu hướng sử dụng nguồn sản xuất điện sạch hơn.

Số liệu 2024 từ Low Carbon Power cho thấy hơn một nửa lượng điện tại Trung Quốc được tạo ra từ nhiên liệu hóa thạch, trong đó than đóng góp hơn 58%. Quốc gia này đặt mục tiêu lượng điện tạo ra từ các nguồn không phải hóa thạch đạt hơn 50% vào 2030, tức giảm gần 8% so với hiện nay.

Một nghiên cứu năm 2022 của Đại học Thanh Hoa (Trung Quốc) chỉ ra xe điện thải ít hơn 20-30% CO2 trong suốt vòng đời tại Trung Quốc, ngay cả khi tính đến quá trình sạc thông qua lưới điện sử dụng phần lớn là điện than.

Dữ liệu của Trung tâm Nghiên cứu và Công nghệ Ôtô Trung Quốc (CATARC) bổ trợ tuyên bố trên qua thử nghiệm thực tế vào 2021, một chiếc xe điện nhỏ gọn thải ra khoảng 118 g CO2/km trong suốt vòng đời so với 163 g đối với một chiếc xe tương đương chạy xăng.

Mẫu SUV thuần điện Toyota bZ5 tại thị trường Trung Quốc, sử dụng pin từ BYD. Ảnh: FAW Toyota

Mặc dù xe thuần điện tạo ra lượng khí thải trong quá trình sản xuất cao hơn, khoảng 11-14 tấn CO2 so với 6-9 tấn đối với xe hybrid hoặc động cơ đốt trong, nghiên cứu của phòng thí nghiệm quốc gia Argonne (Mỹ) cho thấy xe thuần điện sẽ "hòa vốn" về carbon sau khoảng 31.000-45.000 km. Như vậy, lượng khí thải trong suốt vòng đời sử dụng của xe điện vẫn thấp hơn đáng kể.

Ngoài ra, quy trình sản xuất pin đang trở nên sạch hơn. Hai nhà sản xuất pin lớn là CATL và BYD đang mở rộng quy mô sử dụng pin không chứa coban và niken như LFP hay LMFP, giúp giảm lượng khí thải liên quan đến sản xuất pin ở Trung Quốc. CATARC ước tính phát thải carbon của việc sản xuất pin đã giảm gần 15% trong giai đoạn 2020-2024.

Trong khi xe hybrid vẫn là "cầu nối" mang tính thực tế hơn khi khách hàng muốn chuyển từ xe động cơ đốt trong sang xe điện hóa, đặc biệt là ở những khu vực thiếu cơ sở hạ tầng trạm sạc công cộng, dữ liệu và nghiên cứu ở nhiều nơi vẫn cho thấy xe thuần điện giúp giảm phát thải về mặt lâu dài, nhất là khi các quốc gia tập trung nỗ lực để khử carbon lưới điện và dùng các nguồn năng lượng sạch, hướng đến mục tiêu "net zero" trong tương lai.

Mặt khác, bất chấp sự hoài nghi của ông Toyoda, Toyota vẫn đầu tư mạnh vào phát triển xe điện tại Trung Quốc. Theo chiến lược "China R&D 2.0", hãng đã hợp tác với Huawei, Xiaomi và Momenta để cùng phát triển buồng lái thông minh và hệ thống hỗ trợ người lái. Các liên doanh như GAC Toyota và FAW Toyota đang xây dựng các nền tảng xe thuần điện và plug-in hybrid, trong khi BYD cung cấp các thành phần chính. Các mẫu xe như bZ5, bZ3X và bZ7 sắp ra mắt phản ánh chiến lược bản địa hóa nói trên, giúp giảm đáng kể chu kỳ phát triển so với các nỗ lực trước đây.

Hồ Tân (theo Car News China)