Sầu riêng, loại trái cây từng đứng đầu kim ngạch xuất khẩu rau quả, đang đối mặt với nhiều thách thức. Số liệu hải quan vừa công bố chi tiết cho thấy, hai tháng đầu năm 2025, giá trị xuất khẩu loại quả này chỉ đạt gần 52,7 triệu USD, giảm tới 69% so với cùng kỳ năm trước. Đặc biệt, kim ngạch từ thị trường lớn nhất là Trung Quốc giảm đến 83%, chỉ còn 27 triệu USD, kéo sầu riêng tụt xuống vị trí thứ ba sau thanh long và chuối.

Trong bức tranh ảm đạm đó, một số điểm sáng vẫn xuất hiện. Xuất khẩu sản phẩm này sang Hong Kong và Đài Loan tăng vọt, lần lượt gấp 31 lần và 74 lần, đạt 3,7 và 1,34 triệu USD. Đây là hai thị trường lớn thứ ba và tư sau Trung Quốc và Thái Lan. Mỹ cũng ghi nhận mức tăng nhẹ, đạt gần 1,2 triệu USD, tăng 8,3% so với cùng kỳ, giữ vị trí thứ năm trong danh sách các thị trường nhập khẩu sầu riêng từ Việt Nam.

So với các loại khác, trái cây này đang bị bỏ lại phía sau. Trong khi sầu riêng đạt kim ngạch 52,7 triệu USD, thanh long vươn lên dẫn đầu với 93,8 triệu USD, chuối xếp thứ hai với 71,6 triệu USD.

Sầu riêng được thu hoạch tại nhà vườn Cần Thơ. Ảnh: Mạnh Khương

Theo ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam, nguyên nhân chính khiến trái cây này giảm mạnh là do các quy định kiểm soát chặt chẽ từ Trung Quốc và các thị trường xuất khẩu khác. Trung Quốc siết kiểm tra hàm lượng hợp chất vàng O - chất có nguy cơ gây ung thư - khiến nhiều lô hàng bị ách tắc, buộc doanh nghiệp bán lại nội địa với giá thấp.

Mỹ cũng tăng cường kiểm soát, cấm 7 loại hoạt chất thuốc bảo vệ thực vật và yêu cầu mã số vùng trồng, mã số đóng gói do Bộ Nông nghiệp Mỹ cấp. Châu Âu nâng tỷ lệ kiểm tra dư lượng thuốc bảo vệ thực vật từ 10% lên 20%, gây thêm áp lực cho xuất khẩu trái cây Việt Nam.

Ở trong nước, nhiều nhà vườn lúng túng trong việc kiểm soát cadimi, còn các kho đóng gói lại gặp khó trong khâu bảo quản sau thu hoạch. Thị trường sầu riêng đang phân hóa mạnh. Các vườn canh tác bài bản, đạt chuẩn an toàn thực phẩm có thể bán với giá cao, trong khi vườn nhỏ lẻ làm theo kinh nghiệm chỉ bán được giá rất thấp. Dù các vựa thu mua đang báo giá khá tốt, nhưng tỷ lệ hàng đạt chuẩn để hưởng mức giá này lại rất ít.

Khảo sát ngày 7/4 cho thấy, giá thu mua sầu riêng Ri6 loại A tại các vựa dao động quanh mức 75.000 đồng một kg, trong khi hàng loại C và D chỉ còn 35.000 - 40.000 đồng một kg.

Ông Mạnh Khương, một đầu mối thu mua lớn ở miền Tây, cho biết ông chỉ nhập hàng từ các vườn có quan hệ lâu năm và đảm bảo kỹ thuật canh tác. Thị trường Hàn Quốc và Nhật Bản vẫn duy trì sức mua ổn định, trong khi Trung Quốc vẫn còn nhiều rào cản. Hiện tại, phần lớn hàng ông thu mua vẫn cung cấp cho thị trường nội địa nên giá khá ổn định, chưa biến động lớn.

Tuy nhiên, các doanh nghiệp kỳ vọng rằng khi các lô hàng đông lạnh được xuất khẩu mạnh hơn sang Trung Quốc, thị trường sẽ có nhiều chuyển biến tích cực. Đặc biệt, vào chính vụ từ tháng 6 đến tháng 10, sản lượng xuất khẩu có thể bùng nổ và loại quả này có cơ hội trở lại vị trí dẫn đầu ngành trái cây xuất khẩu.

Trước đó, lô sầu riêng đông lạnh đầu tiên của Việt Nam được xuất khẩu sang Trung Quốc vào ngày 24/3. Lô hàng này có trọng lượng 24 tấn, do Công ty cổ phần Nông sản Nam Đô thực hiện, xuất phát từ nhà máy tại huyện Krông Pắc, tỉnh Đăk Lăk. Trước đó, vào ngày 19/8/2024, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cùng Tổng cục Hải quan Trung Quốc đã ký nghị định thư về việc xuất khẩu sầu riêng đông lạnh, mở đường cho việc xuất khẩu chính ngạch loại sản phẩm này.

Thi Hà