Dự báo được nêu trong Báo cáo Đổi mới Sáng tạo và Đầu tư công nghệ Việt Nam, do Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC) phối hợp nhiều đơn vị thực hiện. Báo cáo khẳng định Việt Nam đang bước vào một giai đoạn tăng trưởng mới: nơi đổi mới sáng tạo, khoa học và công nghệ trở thành trọng tâm trong việc kiến tạo tương lai đất nước. Từ một thị trường mới nổi, Việt Nam vươn lên trở thành điểm đến chiến lược cho dòng vốn đầu tư công nghệ.

Báo cáo chỉ ra những ngành nghề tiềm năng trong giai đoạn phát triển mới. Đầu tiên là năng lượng. Theo NIC, nhu cầu điện của Việt Nam 2024 là 290 TWh nhưng sẽ tăng lên 471 TWh năm 2030. Chỉ số CARG đạt 8,4%. Đến 2050, nhu cầu năng lượng đạt 1.116 TWh, gấp gần 4 lần hiện nay. Trong đó, năng lượng tái tạo đang chiếm 26,7% hiện nay sẽ tăng lên hơn 61% vào năm 2050 - cho thấy tiềm năng phát triển loại hình này.

Dự án điện gió tại tỉnh Bình Thuận (cũ). Ảnh: Việt Quốc

Theo NIC, nhu cầu điện ngày càng tăng song hành với tăng trưởng GDP ổn định, được thúc đẩy bởi các ngành công nghiệp tiêu tốn nhiều năng lượng. Chuỗi cung ứng toàn cầu đang chuyển dịch sản xuất về Việt Nam nhiều hơn, kéo theo nhu cầu điện lớn hơn để phục vụ việc mở rộng công suất sản xuất. Trong bối cảnh này, NIC dự báo năng lượng xanh, năng lượng tái tạo là thị trường tiềm năng cho doanh nghiệp khai thác.

Năng lượng xanh trong tương lai sẽ được thúc đẩy từ quy định về hợp đồng mua bán điện trực tiếp (Direct/Corporate PPA) mới được giới thiệu. PPA cho phép triển khai các dự án năng lượng tái tạo nhanh chóng hơn bằng cách bán điện trực tiếp cho các khách hàng lớn. "Cơ chế này đóng vai trò quan trọng đối với ngành năng lượng Việt Nam trong việc chuyển đổi sang thị trường tự do với quyền truy cập trực tiếp cho người tiêu dùng năng lượng", báo cáo nhận định.

Mở rộng từ năng lượng tái tạo, công nghệ xanh (xe điện, tín chỉ carbon, hệ thống lưu trữ năng lượng) cũng là ngành nghề dự báo tăng trưởng mạnh trong tương lai. Ngành này được thúc đẩy từ cam kết Net Zero của Việt Nam vào 2050 cùng nhận thức ngày càng cao về môi trường của cộng đồng doanh nghiệp.

Trí tuệ nhân tạo theo ngành dọc là ngành tiềm năng tiếp theo với khả năng đóng góp đến 130 tỷ USD cho nền kinh tế vào năm 2050. Ngành này được thúc đẩy nhờ chiến lược quốc gia về nghiên cứu, phát triển và ứng dụng AI (2021-2030). Nhiều doanh nghiệp lớn như FPT, Vingroup, Viettel đầu tư hàng trăm triệu USD vào hạ tầng, dữ liệu, đào tạo nhân tài.

Thế hệ AI mới, được dẫn dắt bởi các mô hình ngôn ngữ lớn (LLMs), được thiết kế riêng cho các thị trường theo ngành dọc, có thể xử lý hiệu quả dữ liệu chuyên biệt theo lĩnh vực. Chẳng hạn, AI dành cho lĩnh vực tài chính như Misa, AkaBot; AI cho ngành luật như Legback, Viettel AI; làm nội dung tiếp thị có PixelML, Mindpal...

NIC dự báo các mô hình AI theo ngành dọc dễ thành công nhờ tạo ra giá trị thật cho người dùng, doanh nghiệp, khai thác được dữ liệu độc quyền của từng ngành, nghề, lĩnh vực... "Thách thức và cũng là cơ hội lớn nằm ở việc làm sao biến những mô hình AI tổng quát thành các giải pháp chuyên sâu, sẵn sàng để triển khai, và thực sự tạo ra giá trị", chuyên gia từ NIC đánh giá.

Nông nghiệp Việt Nam được đánh giá phát triển kém hơn so với các nước trong khu vực. Dự báo chỉ số CAGR giai đoạn 2025-2029 là -0,66%. Song công nghệ nông nghiệp lại giàu tiềm năng. Trong đó, thu hoạch thông minh là thị trường dự báo tăng trưởng đều, đạt 390 triệu USD vào năm 2029.

Theo đánh giá, công nghệ nông nghiệp có nhiều thuận lợi để thành công như chính sách hiện đại hóa của nhà nước, tiến bộ khoa học công nghệ. Việc ứng dụng các công nghệ như AI, IoT và blockchain đang nâng cao năng suất và khả năng truy xuất nguồn gốc trong nông nghiệp. Các doanh nghiệp đang tìm ra những cách tiếp cận mới để tạo ra các ứng dụng tối ưu. Ngoài ra, ngành này cũng đang được nhiều quỹ đầu tư để mắt, tạo ra cơ hội phát triển dài hạn.

Ngoài các ngành trên, NIC cũng đánh giá giáo dục, y tế, thương mại xuyên biên giới, cho vay tiêu dùng... cũng giàu tiềm năng nhờ sự đổi mới công nghệ, dòng vốn đầu tư nước ngoài.

Trong dài hạn, báo cáo nhận định tích cực về Việt Nam với nền kinh tế chuyển đổi tăng trưởng ưu tiên ba trụ cột chính kinh tế số, kinh tế xanh và kinh tế công nghệ cao. Sự chuyển dịch chiến lược này giúp Việt Nam chuyển từ mô hình thâm dụng lao động và phụ thuộc vào tài nguyên sang mô hình dựa trên đổi mới sáng tạo, nhân lực và tính bền vững.

"Bằng cách nâng cao cơ sở hạ tầng, thúc đẩy tiến bộ khoa học và công nghệ, và phát triển các hành lang kinh tế, Việt Nam hướng tới mục tiêu trở thành nền kinh tế hàng đầu trong khu vực với cam kết mạnh mẽ đối với tăng trưởng xanh và bền vững", báo cáo nhận định.

Hoài Phương