Cuối tuần trước, Tổng thống Mỹ Donald Trump công bố thư áp thuế 30% hàng nhập khẩu từ Liên minh châu Âu (EU). Động thái diễn ra ngay sau thời gian phái đoàn đàm phán Mỹ và EU tiết lộ những tiến triển tích cực.

Nhận xét về mức thuế trong cuộc họp với các bộ trưởng và quan chức của 27 nước thành viên đầu tuần này, Cao ủy Thương mại EU Maros Sefcovic cho rằng thuế 30% đồng nghĩa với việc hàng hóa khu vực này gần như không thể tiếp tục xuất khẩu sang Mỹ. "Thực tế, nó là cấm giao thương", ông nói.

Mỹ là đối tác thương mại lớn nhất của EU, chiếm 20% tổng kim ngạch xuất khẩu năm ngoái. Ông Trump bất bình với khoản thâm hụt hàng hóa 235 tỷ USD với khối này, bất chấp Mỹ thặng dư về dịch vụ.

Cao ủy Thương mại EU Maros Sefcovic trong một cuộc họp ngày 23/6. Ảnh: Reuters

Các nhà kinh tế tại Ngân hàng Barclays ước tính kịch bản thuế quan trung bình 35% với hàng hóa EU - gồm thuế đối ứng và thuế theo ngành, kết hợp thuế trả đũa 10% từ Brussels - sẽ làm giảm 0,7 điểm phần trăm GDP của khu vực đồng euro. Điều này đồng nghĩa bào mòn phần lớn mức tăng trưởng vốn đã rất thấp, lần lượt đạt 0,7% và 0,8% với eurozone, EU năm ngoái.

Tại Đức, theo ước tính của Viện Kinh tế IW cho thấy thuế quan 20-50% sẽ khiến nền kinh tế 4.300 tỷ euro của nước này thiệt hại hơn 200 tỷ euro từ nay đến 2028. Nguy cơ này có thể làm đảo lộn kế hoạch giảm thuế và chi tiêu cho nâng cấp cơ sở hạ tầng của Thủ tướng Friedrich Merz.

"Chúng ta sẽ phải hoãn phần lớn các nỗ lực chính sách kinh tế vì thuế quan (30%) ảnh hưởng mọi thứ và tác động đến ngành xuất khẩu của Đức đến tận gốc rễ", ông Merz nhận định cuối tuần trước.

Volker Treier, Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Đức kêu gọi hành động nhanh để ngăn chặn "sự sụp đổ thương mại xuyên Đại Tây Dương". "Cuộc xung đột thuế quan leo thang với Mỹ đang đặt ra mối đe dọa nghiêm trọng với nhiều công ty Đức", ông nói.

Trong cuộc họp ở Brussels hôm 14/7, các bộ trưởng châu Âu vẫn tin rằng họ có thể thuyết phục được Tổng thống Trump và đạt được một thỏa thuận trước thời hạn 1/8. Theo ông Maros Sefcovic, "vẫn còn triển vọng đàm phán" để duy trì mối quan hệ thương mại hai chiều trị giá 1.700 tỷ USD.

Nhưng những thay đổi thất thường trong thái độ của Trump với Liên minh châu Âu, nơi đôi lúc ông gọi là thân thiện và khi khác lại cáo buộc "được thành lập chỉ để hủy hoại Mỹ" khiến mối đe dọa thuế quan mức 30% hiện hữu, theo Reuters.

Theo Barclays, nếu mức thuế 30% hiệu lực, Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) phải cắt giảm lãi suất đang ở mức 2% để kích thích kinh tế. "Lạm phát có thể thấp hơn mục tiêu 2% trong thời gian dài, dẫn đến việc nới lỏng tiền tệ, đưa mức lãi khả năng về 1% vào tháng 3/2026", nhóm chuyên gia nhà băng này dự báo.

Về lâu dài, câu hỏi lớn hơn được đặt ra là cách nào để châu Âu bù đắp sụt giảm hoạt động kinh tế để duy trì khả năng hiện thực hóa các tham vọng từ chăm sóc dân số già đến chi tiêu cho quân sự. EU đang nỗ lực đa dạng hóa xuất khẩu và đạt được một số thỏa thuận sơ bộ với đối tác mới.

Tuy nhiên, việc hoàn tất trọn vẹn các thỏa thuận lớn như EU - Mercosur (Brazil, Argentina, Uruguay, Paraguay và Bolivia) được cho là vẫn chậm trễ. "EU không có những thị trường khác để dễ dàng tiếp cận và bán hàng", Varg Folkman, chuyên gia phân tích chính sách tại tổ chức tư vấn European Policy Centre nhận định.

Ở góc nhìn khác, một số nhà quan sát cho rằng thế đối đầu với ông Trump chính là cú hích mà EU cần để hoàn tất các cải cách nội bộ đã bị trì hoãn lâu nay. Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) ước tính các rào cản nội khối với dòng chảy tự do hàng hóa và dịch vụ tương đương với mức thuế 44% với hàng hóa và 110% dịch vụ.

Những cải cách được đề xuất như xây dựng thị trường vốn xuyên biên giới tự do hơn gần như không đạt tiến triển nào trong hơn một thập kỷ qua. "Nói thì dễ, làm mới khó. Không có sự đồng thuận để tiến sâu hơn. Các rào cản này là do chính các quốc gia thành viên EU dựng lên để bảo vệ lợi ích riêng", Folkman bình luận về mạng lưới các quy định riêng của từng nước thành viên đang chồng chéo.

Hiện triển vọng đàm phán EU - Mỹ trong chưa đầy ba tuần tới vẫn là ẩn số. Khối này vẫn giữ lập trường sẵn sàng thương lượng nhưng đã chuẩn bị các biện pháp trả đũa. Sau cuộc họp hôm 14/7, ông Maros Sefcovic cho biết các quốc gia thành viên đã nhất trí có biện pháp đối phó nếu đàm phán thương mại với Mỹ thất bại. Theo đó, Ủy ban châu Âu cùng ngày đã công bố danh sách các mặt hàng nhập khẩu từ Mỹ trị giá khoảng 72 tỷ euro (84 tỷ USD) có thể bị áp thuế.

Phiên An (theo Reuters)