Ngày 17/5, Chính phủ trình dự thảo sửa đổi, bổ sung 7 luật liên quan tới lĩnh vực đầu tư - tài chính, trong đó có Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP).

Theo quy định hiện nay dự án đầu tư hạ tầng giao thông, đường bộ theo phương thức công - tư không được áp dụng hợp đồng BOT. Tuy nhiên, ở lần sửa đổi, bổ sung lần này, Chính phủ đề xuất cho phép áp dụng trở lại hợp đồng BOT với dự án cải tạo, mở rộng hạ tầng đường cao tốc sẵn có hoặc nâng cấp đường đang khai thác thành cao tốc.

Nhà nước có thể chia sẻ phần giảm doanh thu với nhà đầu tư, doanh nghiệp, nếu số thu thực tế của dự án thấp hơn số liệu nêu tại phương án tài chính hợp đồng BOT, BTO và BOO. Tỷ lệ chia sẻ phần chênh lệch giảm doanh thu này do Chính phủ quy định.

Dự án được áp dụng chia sẻ doanh thu trong trường hợp quy hoạch, chính sách thay đổi làm giảm doanh thu của dự án. Cùng với đó, nhà đầu tư, doanh nghiệp có phương án tài chính điều chỉnh giá, phí dịch vụ hoặc thời hạn hợp đồng dự án PPP đến 50 năm nhưng chưa bảo đảm 75% doanh thu tối thiểu.

Thẩm tra nội dung này, ông Phan Văn Mãi - Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính đề nghị Chính phủ cân nhắc và bổ sung đánh giá tác động đầy đủ đề xuất này. Việc này nhằm đảm bảo hài hòa lợi ích Nhà nước, doanh nghiệp và người dân.

Bộ trưởng Tài chính Nguyễn Văn Thắng phát biểu sáng 17/5. Ảnh: Trung tâm báo chí Quốc hội

Chính phủ cũng đề xuất cơ chế xử lý với dự án BOT giao thông gặp vướng mắc, giảm doanh thu trước thời điểm luật PPP có hiệu lực (1/1/2021). Cụ thể, Nhà nước chia sẻ với nhà đầu tư phần chênh lệch giữa doanh thu trong phương án tài chính và thực tế theo tỷ lệ.

Việc chia sẻ này được áp dụng một lần, khi dự án không thu được phí dịch vụ, doanh thu thực tế 3 năm gần nhất dưới 75% mức nêu trong phương án tài chính hợp đồng PPP... do các chính sách, quy hoạch thay đổi. Hợp đồng dự án chưa quy định việc áp dụng cơ chế chia sẻ phần tăng, giảm doanh thu.

Cơ chế chia sẻ phần giảm doanh thu không được áp dụng với trường hợp phương án tài chính được điều chỉnh theo lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu, lãi suất vốn vay, phương án trả nợ sau thoả thuận không bảo đảm tính khả thi.

Chính phủ sẽ quy định chi tiết phương pháp xác định tỷ lệ chia sẻ, trình tự, thủ tục thực hiện cơ chế chia sẻ phần giảm doanh thu này. Bộ trưởng, Chủ tịch UBND cấp tỉnh quyết định việc áp dụng chia sẻ phần giảm doanh thu, tỷ lệ với dự án do mình phê duyệt, tránh làm tăng giá, phí dịch vụ, cũng như kéo dài thời gian thu phí.

Phản hồi trước đề xuất này, Ủy ban Kinh tế và Tài chính đề nghị Chính phủ rà soát để tránh kẽ hở về chính sách. Theo cơ quan thẩm tra, việc tháo gỡ này chỉ nên áp dụng với các dự án mà nguyên nhân dẫn đến khó khăn, vướng mắc có trách nhiệm của Nhà nước.

Quyền quyết định chủ trương đầu tư dự án PPP được phân cấp mạnh hơn khi sửa Luật PPP lần này. Theo đó, HĐND, UBND cấp tỉnh có thể được quyết định chủ trương đầu tư dự án PPP trước đây thuộc thẩm quyền quyết của Thủ tướng. Bộ trưởng, Chủ tịch UBND cấp tỉnh duyệt dự án PPP thuộc thẩm quyền quyết chủ trương của Quốc hội và chấm dứt hợp đồng dự án PPP. Họ cũng được quyền quyết hình thức chọn nhà đầu tư phù hợp dự án, gồm chỉ định nhà đầu tư hoặc hình thức chọn đặc biệt.

Cũng theo dự thảo luật sửa đổi, dự án PPP về khoa học, công nghệ có doanh thu thực tế dưới 50% so với kế hoạch dự kiến, có thể được chấm dứt hợp đồng trước hạn. Chính phủ đề xuất không bắt buộc thành lập doanh nghiệp dự án PPP khi có đơn vị Nhà nước tham gia.

Một số nội dung tại báo cáo nghiên cứu tiền khả thi, báo cáo khả thi... được lược bỏ, nhằm cắt giảm thủ tục hành chính.

Tại dự luật sửa đổi Luật Đấu thầu, doanh nghiệp Nhà nước được áp dụng hình thức chọn nhà thầu, nhà đầu tư theo quy mô, điều kiện thực tế của gói thầu, mà không phân biệt nguồn vốn dự án sử dụng.

Các đơn vị sự nghiệp công lập nhóm 1 (tự đảm bảo chi thường xuyên, chi đầu tư) và nhóm 2 (tự đảm bảo chi thường xuyên và một phần chi đầu tư) không dùng ngân sách Nhà nước thì được tự quyết chọn nhà thầu khi đấu thầu dự án. Việc này nhằm tăng hiệu quả, trách nhiệm giải trình của các đơn vị này.

Để giảm thủ tục hành chính, rút ngắn thời gian đấu thầu, Chính phủ đề xuất bỏ cấp trung gian trong quá trình chọn nhà thầu, thủ tục thẩm định kết quả chọn nhà đầu tư, một số tiêu chí đánh giá hồ sơ dự thầu...

Các trường hợp chỉ định thầu, chọn nhà đầu tư trong trường hợp đặc biệt được đề xuất mở rộng hơn. Theo đó, dự luật bổ sung trường hợp chỉ định thầu với dự án nhà đầu tư đề xuất và họ sở hữu công nghệ chiến lược; dự án hạ tầng số nhà đầu tư đã thực hiện trước đó. Dự án PPP lĩnh vực khoa học công nghệ được chọn nhà đầu tư trong trường hợp đặc biệt.

Ủy ban Kinh tế và Tài chính khi thẩm tra, cho rằng các quy định trên sẽ rút ngắn thời gian cho các đơn vị dùng ngân sách. Tuy nhiên, cơ quan này lo ngại khi "nới" chính sách sẽ dễ dẫn tới phát sinh cơ chế xin - cho, trục lợi chính sách, chỉ định thầu trong phạm vi hẹp một số doanh nghiệp hoặc cho doanh nghiệp thân hữu. Doanh nghiệp vừa và nhỏ khó có điều kiện tiếp cận mua sắm công, tham gia các dự án đầu tư công. Do đó, cơ quan thẩm tra đề nghị Chính phủ đánh giá kỹ tác động chính sách, để Quốc hội xem xét.

Anh Minh